BİZE ULAŞIN
Ben Carter ve Anna Meisel
BBC
Aralarında İngiltere, ABD, Kanada, Fransa ve Çek Cumhuriyeti'nin de olduğu birçok havaalanında Ebola salgınını önlemek için batı Afrika'dan gelen yolculara tarama yapılmaya başlandı. Liberya, Gine ve Sierra Leone'den gelen yolcuların ateşleri ölçülüyor ve çeşitli sorulara yanıt vermeleri isteniyor.
Yolculara "Ebola hastası herhangi birinin yanında bulundunuz mu?" Nedeni belirsiz bir şekilde ölen birine baktınız mı? Kusuyor musunuz ya da genel olarak kendinizi kötü hissediyor musunuz? Ölmüş biri ile temas ettiniz mi ya da cenazeye katıldınız mı?" soruları yöneltiliyor.
Ama istatistiklere baktığınızda bu teyakkuzda olma halininin etkilerinin sınırlı olduğu görülüyor.
Kanada, Toronto'daki St Michael Hastanesi'nden Doktor Kamran Khan "Yolcuları taramak, yasaklar ve benzerleri semptomlara hitab ediyor, esas nedene değil ve sonuçta Batı Afrika'daki salgını kontrol altına almak, dünyanın geri kalanını korumanın da en etkili yolu olacaktır" diyor.
Khan'ın uzmanlık alanı enfeksiyon hastalıkları. Kendisi ayrıca Ebola'nın hava yolu seyahatleri ile yayılma riski üzerine araştırma yapan ekibin bir parçası.
Şu anda uygulanan kontrollerde Gine, Liberya ve Sierra Leone'deki uluslararası havalanlarında yolcular uçağa binmeden önce kontrol ediliyorlar ve Ebola riski taşıyanlar uçağa alınmıyor.
Dolayısı ile varış noktalarındaki havaalanlarında yapılan kontroller sadece uçuş sırasında semptomları göstermeye başlayan yolcuları tespit etmek için.
Peki semptomların bu esnada ortaya çıkması ne kadar olası?
Ebola'nın inkübasyon periyodu - yani bir kişinin virüs ile enfekte olup belirtileri göstermeye başlaması arasında geçen süre - ortalama 9 gün. Virüsten etkilenen Batı Afrika ülkelerinden diğer ülkelere uçuş süresi ortalama 6 saat. Dolayısı ile uçakta geçirilen süre semptomların ortaya çıkışı için bir hayli dar.
Ebola virüsü taşıdığı 23 Ekim'de New York'ta tespit edilen Craig Spencer isimli doktor, 17 Ekim'de Gine'den döndüğünde JFK havaalanında taramadan geçirilmişti. Ancak herhangi bir semptom göstermiyordu.
Khan havaalanı taramalarıyla ilgili bazı noktalara dikkat çekiyor. Taramalar ya yolcular uçaklara binmeden önce, ya da varış noktalarındaki havaalanlarında kontrol edilebilirler.
Khan 1 Eylül ile 31 Aralık tarihleri arasındaki uçuş planları ile beraber 2013 yılındaki uçuş istatistiklerini analiz ederek Ebola ile enfekte olmuş kaç kişinin Gine, Liberya ve Sierra Leone'den başka ülkelere gidebileceğinin projeksiyonunu çıkarmış.
Bu verilere göre, uçağa binemeden önce kontrol edilmesi gereken yolcu sayısı söz konusu üç Batı Afrika ülkesinin başkentlerine hizmte veren havaalanlarında bulunacak olan 144.798 yolcu. Bu sayı geçen yıl seyahat eden yolcu sayısı
Virüsün etkilediği ülkelerden aktarmasız direk uçuşla gelen yolcuları varış havaalanlarında kontrol etmek söz konusu olduğunda bu 15 ülkedeki 15 farklı şehirdeki havalanları demek.
Ancak iş aktarmasız uçuşlara geldiğinde biraz meşakkatli bir hal alıyor.
Doktor Khan'a göre virüsün etkilediği ülkelerden direk uçuş sayısı oldukça az. Bu da yolcuların büyük kısmını aktarmalı uçuşlarla seyahat ettiği anlamına geliyor.
Herhangi bir ülkenin Ebola virüsü taşıma olasılığ olan bir yolcuyu topraklarına alıp almadığına bakmanın bu durumdaki tek yolu ise tüm uluslararası uçuşlardaki yolculara bakmak.
Bu da söz konusu havaalanı sayısını 15'ten 1238'e, her bir havaalanında taramadan geçirilmesi gereken yolcu sayısını ise 2512'ye çıkaıyor.
Havaalanı taramaları daha önce de denendi. 2003'teki SARS salgınında, hastalığın küresel hava taşımacılığı yolu ile yaygınlaştığı tespit edildi ve yolcu taramaları başladı.
Kanada'da 700 bin yolcu soru formu doldurdu ve 2500 tanesi sorulardan en az birine "evet" yanıtını verdi. Ancak hiçbirinde SARS yoktu.
Londra Hijyen ve Tropik Tıp Okulu'ndan David Mabey, bir milyondan fazla yolcunun SARS için taramadan geçirildiğini, ancal hiçbirinde hastalık tespit edilemediğini söylüyor.
Taramaların Kanada'ya maliyeti 15 milyon dolar olmuş.
Ancak yine de Nijerya'da yaşanan bir örnek taramaların faydasını gösteriyor.
20 Temmuz'da yolcuların uçağa binmeden taranması uygulaması başlamadan önce hasta bir yolcu Liberya'dan Laos'a uçtu. Nijerya havalimanında fenalaşan yolcu hastaneye götürüldü ve Ebola taşıdığı ortaya çıktı.
Uzmanlar 898 kişinin bu yolcu ile temasa geçmiş olabileceğini tespit etti. Birincil ikincil ve üçüncül temas şeklinde. Eğer bu yolcu havalanında değil de Lagos şehir merkezinde fenalaşmış olsaydı, 20 milyon nüfusa sahip şehirde temas ettiği kişi sayısı çok daha fazla olacaktı.
Bu nedenle konuyu araştıran uzmanlar doğrudan uçuşlarda yer alan yolcuların uçağa binmeden önce ve havalanaına varışlarında kontrol edilmeleri gerektiğini öneriyor.
