BİZE ULAŞIN
İngiltere'de bugün erken genel seçim yapılıyor. Oy verme işlemi TSİ 09:00'da başladı ve yine Türkiye saatiyle gece yarısına kadar sürecek.
"Modern demokrasinin beşiği" olarak bilinen İngiltere'de, parlamentonun alt kanadı olan Avam Kamarası için 1802'den beri seçimler yapılıyor.
Yazılı bir anayasası olmayan İngiltere'de genel seçim ile ilgili merak edilen bazı durumları BBC Türkçe'den Onur Erem derledi:
KRALİÇE ELIZABETH OY KULLANABİLİYOR MU?
1952'de tahta çıkan Kraliçe İkinci Elizabeth bugüne dek hiçbir seçimde oy kullanmadı. Ama bu oy kullanamayacağı anlamına gelmiyor. Yasalara göre Kraliçe'nin oy kullanmasının önünde herhangi bir engel yok. Böyle bir engel, herkese seçme ve seçilme hakkı veren Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı olurdu. Kraliçe'nin oy kullanmamasının nedeni ise "siyasetin üstünde ve tarafsız" olmayı tercih etmesi.
Tarihçi Sarah Gristwood'a göre, Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Kraliçe İkinci Elizabeth'in mensubu olduğu Windsor Hanedanı bu anlayışı benimsedi ve aynı gelenek hala sürüyor. İngiltere Parlamentosu'na göre de, Kraliçe'nin oy kullanması teamüllere aykırı. Kraliçe yasal olarak oy kullanma hakkını sahip olsa da, bunun gerçekleşme ihtimali çok ama çok düşük.
GÜLEN SURAT ':)' İLE OY KULLANMAK MÜMKÜN MÜ?
İngiltere'de seçmenler pusulada destekledikleri isimlerin yanına "x" işareti koyarak oyunu kullanıyor. Fakat geçerli olan tek işaret bu değil. Bir seçmenin onay işareti veya gülen surat gibi, seçim görevlilerinin bir adaya onay verildiğini anlamasını sağlayacak işaretler kullanması da mümkün.
İKİ ADAYIN EŞİT OY ALMASI DURUMUNDA NE YAPILIYOR?
İngiltere'der dar bölge seçim sistemi uygulanıyor. 650 seçim bölgesinde oy oranı ne olursa olsun, en fazla oyu alan aday milletvekili seçiliyor. Eğer bir seçim bölgesindeki iki aday aynı sayıda oy alırsa, ilk yapılan oyları tekrar saymak oluyor. Bu da sonucu değiştirmezse kazanan aday yazı-tura, şapkadan isim çekme veya kısa-uzun çöp çekme gibi yöntemlerle belirleniyor. Hangi yöntemin uygulanacağına ise bölgenin seçim kurulu başkanı karar veriyor.
SEÇİMLER NEDEN PERŞEMBE GÜNÜ YAPILIYOR?
İngiltere'de seçimlerin hangi gün yapılacağını belirleyen yasal bir düzenleme yok. Ancak ülkede seçimler 1931'den beri aralıksız olarak Perşembe günleri yapılıyor. Bunun nedeniyle ilgili bir teoriye göre, o dönem insanlara maaşları Cuma günleri ödendiği için seçimi Perşembe günü yapmak seçmenlerin sarhoş olma ihtimalini azaltıyordu. Kimi rivayetlere göre ise köylerde pazarların Perşembe günü kurulması ve Pazar günü kilise ayinlerinin bölünmemesi de bu kararda etkili olan gerekçelerdi. Fakat İngiltere'de Seçim Komisyonu son yıllarda, seçimleri hafta sonu düzenleyerek katılımı artırmayı tartışıyor.
SADECE KAMU BİNALARINDA MI OY KULLANILACAK?
İngiltere'de yalnızca kamu binalarında değil, oy kullanmaya uygun diğer yerlerde de sandık kurulabiliyor. Bunların içinde tiyatrolar, publar, spor kulüpleri, kiliseler ve camiler gibi dini binalar, müzeler ve hatta otomobiller yer alıyor. Otomobiller seçimlerde doğal afet durumlarında ve bir kişinin hastalığı veya engelliliği nedeniyle sandığa erişmesinin mümkün olmaması durumunda kullanılıyor. 2015 yılında iki kuaför salonunda da sandık kurulmuştu.
SARHOŞLAR OY KULLANABİLİR Mİ?
İngiltere'de alkollü içki tüketmiş ya da uyuşturucu kullanmış seçmenler de oy kullanma hakkına sahip. Tek kriter, seçmenlerin oy kullanabilecek durumda olmaları.
Eğer seçim memuru bir kişinin oy verebilecek durumda olmadığından şüphelenirse, ona bazı sorular sorarak durumunu anlamaya çalışabiliyor.
EVCİL HAYVANLARLA OY KULLANMAK MÜMKÜN MÜ?
Oy kullanma sürecine zarar vermediği sürece İngiltere'de insanların evcil hayvanlarıyla oy kullanmalarına izin veriliyor.
KADINLARA SEÇME HAKKI NE ZAMAN VERİLDİ?
İngiltere'de 1918 yılında 30 yaş ve üzeri kadınlara seçme hakkı verildi. Kadınlar için oy kullanma yaşı 1930'da 21'e indirildi. 1969'da ise seçme yaşı hem kadınlar hem erkekler için 18 oldu.
EN BÜYÜK VE EN KÜÇÜK SEÇİM BÖLGELERİ HANGİLERİ?
İskoçya'da bulunan Ross, Skye and Lochaber bölgesinin yüzölçümü 12 bin kilometrekare. İskoç Ulusal Partisi (SNP) 2015'te yaklaşık 41 bin kişinin oy kullandığı bu bölgede seçimi kazanmıştı. Yüzölçümü yalnızca 735 hektar olan başkent Londra'daki Islington North bölgesinde ise 49 bin kişi oy kullanmıştı. İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn bu bölgede oyların yüzde 60'ını alıp milletvekili seçilmişti. Jeremy Corbyn, 1983'ten beri Islington North bölgesinden milletvekili seçiliyor.
KATILIM ORANININ EN YÜKSEK OLDUĞU SEÇİM HANGİSİYDİ?
İngiltere'de, İkinci Dünya Savaşı'ndan bugüne katılımın oranının en yüksek olduğu seçim 1950'de yapıldı. Katılım oranının yüzde 83,9 olduğu bu seçimi İşçi Partisi kazanmıştı. Yine İşçi Partisi'nin kazandığı 2001 seçiminde ise katılım oranı yüzde 59,4 ile en düşük seviyede kalmıştı.
BAŞBAKANLAR HEP SEÇİMLE Mİ GÖREVE GELİYOR?
İngiltere'de 1929'dan bugüne dek 24 başbakanın 12'si göreve seçimle gelmeyen isimlerden oluşuyor. İkinci Dünya Savaşı'ndan bugüne dekse hep seçimi kazanan partinin lideri başbakan oldu. Ancak bu dönemde de sadece partisinin lideri seçilip başbakan olanlar da var. Başbakan Theresa May de, selefi David Cameron'un Brexit referandumu sonrası istifası üzerine göreve gelmişti. İşçi Partili son başbakan Gordon Brown da benzer şekilde selefi Tony Blair'in istifası sonrası bu görevi üstlenmiş, 2010'da yaplan genel seçimi kaybetmişti.
SEÇİLECEK TÜM MİLLETVEKİLLERİ PARLAMENTO'DA OTURABİLECEK Mİ?
İngiltere'de 650 üyeli Avam Kamarası'nın toplantı salonunda sadece 427 kişinin oturmasına yetecek kadar yer var. Bu yüzden tüm milletvekilleri Genel Kurul'daki görüşmeler sırasında oturamıyor. Milletvekilleri uzun yeşil sıralarda oturuyor ve her sabah oturmak istedikleri yere isimlerinin yazdığı bir kart bırakarak görüşme başladığında oturacakları yeri seçiyor.
