BİZE ULAŞIN
Türkiye Cumhuriyeti, kısa tarihinin en büyük siyasi krizlerinden birini yaşıyor. Bir yolsuzluk soruşturmasıyla başlayan süreç, güçler ayrılığı ilkesini yerle bir eden düzenlemelere kadar ulaştı. Yasama, yürütme, yargı büyük bir kavgaya tutuştu. Demokrasi açısından uzun süredir sorunlu bulunan hukuk sistemimiz de kilitlendi. Gelin bu pazar günü, en temel haklar ve metinlerde kalan yasaları hatırlayalım. Türkiye’nin, taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve çıkardığı yasalarda kalan ‘demokratik hukuk devletini’ analım.
Devlet niye var?
ANAYASA MADDE 5- Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.
HİÇBİR KİŞİ, HİÇBİR ZÜMRE
ANAYASA MADDE 6/3 Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.
Özel hayat
ANAYASA MADDE 20 Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. /3 Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir.
ANAYASA MADDE 10/4-5
Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar
Eviniz aranacaksa!
ANAYASA MADDE 21 Kimsenin konutuna dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar.
Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 119/4 Cumhuriyet savcısı hazır olmaksızın konut, işyeri veya diğer kapalı yerlerde arama yapabilmek için o yer ihtiyar heyetinden veya komşulardan iki kişi bulundurulur.
ANAYASA MADDE 141/4
Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.
İnternet yasaklanamaz
ANAYASA MADDE 22 Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır. Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme Madde 17 Hiç kimsenin özel hayatına, ailesine, evine ya da haberleşmesine keyfi ya da yasadışı olarak müdahale edilemez; hiç kimsenin şeref ve itibarına yasal olmayan tecavüzlerde bulunulamaz.
Din, vicdan ve yargı
ANAYASA MADDE 24/5 Kimse, Devletin sosyal, ekonomik, siyasî veya hukukî temel düzenini kısmen de olsa, din kurallarına dayandırma veya siyasî veya kişisel çıkar yahut nüfuz sağlama amacıyla her ne suretle olursa olsun, dini veya din duygularını yahut dince kutsal sayılan şeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz.
Fikri hür vicdanı hür ANAYASA MADDE 26 Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar.
ANAYASA MADDE 28
Basın hürdür sansür edilemez
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ MADDE 10/1
Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamlarına müdahalesi olmaksızın ve ülke sınırları gözetilmeksizin, kanaat özgürlüğünü ve haber ve görüş alma ve de verme özgürlüğünü de kapsar.
UZUN TUTUKLULUK SÜRELERİ HAKKINDA
Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 102 Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde tutukluluk süresi en çok bir yıldır. Ancak bu süre, zorunlu hallerde gerekçeleri gösterilerek altı ay daha uzatılabilir.
Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme Madde 9/3 Bir suç işlediği iddiasıyla yakalanan ya da tutuklanan herkes, derhal bir yargıcın ya da yasalarla yargı erkini kullanmaya yetkili kılınmış bir başka resmi görevlinin önüne çıkarılacak ve uygun bir süre içinde yargılanma ya da salıverilme hakkına sahip olacaktır.
Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme Madde 14/3 Herkes, itham edildiği suçla ilgili olarak, tam bir eşitlik içinde, aşağıdaki asgari garantilere sahip olacaktır: c) Gereksiz bir gecikme olmadan yargılanma.
ANAYASA MADDE 160
Sayıştay, merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir.
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ MADDE 5/3-4
Yakalanan veya tutulan herkesin derhal bir yargıç veya yasayla adli görev yapmaya yetkili kılınmış sair bir kamu görevlisinin önüne çıkarılması zorunlu olup, bu kişi makul bir süre içinde yargılanma ya da yargılama süresince serbest bırakılma hakkına sahiptir. Salıverilme, ilgilinin duruşmada hazır bulunmasını sağlayacak bir teminat şartına bağlanabilir. Yakalama veya tutulma yoluyla özgürlüğünden yoksun kılınan herkes, tutulma işleminin yasaya uygunluğu hakkında kısa bir süre içinde karar verilmesi ve eğer tutulma yasaya aykırı ise, serbest bırakılması için bir mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.
Cumhurbaşkanının görevi
ANAYASA MADDE 104 Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.
VENEDİK KOMİSYONU YARGI SİSTEMİNİN BAĞIMSIZLIĞI RAPORU
Avrupa Konseyi’nin anayasa hukuku konularında danışma organı:(…) Önemli bir hastalık veya menfaat çatışması gibi geçerli nedenler dışında, bir dava; o davaya bakan hâkimden alınmamalıdır. Davanın alınmasını gerektiren bu tür nedenler ve usuller kanunla düzenlenmeli ve hükümet ya da idarenin menfaatlerinden etkilenmemelidir.
Toplantı ve gösteri hakkı
ANAYASA MADDE 34 Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ MADDE 11/2
Herkes barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hakların kullanılması, yasayla öngörülen ve demokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması veya suç işlemesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışında sınırlamalara tabi tutulamaz.
Yargı bağımsızlığı
ANAYASA MADDE 138 Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler.
Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz. Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz. Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.
Adli kolluk
Adli Kolluk Yönetmeliği Madde 5 a) …Adlî kolluk, adlî görevlerin haricindeki hizmetlerde üstlerinin emrindedir. Adlî kolluk görevlilerine, adlî görevi bulunmayan üstleri tarafından, yürütülen soruşturma ile ilgili emir ve talimat verilemez.
ANAYASA MADDE 159
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar.
Rüşvet yasaktır
Devlet Memurları Kanunu Madde 29 Devlet memurlarının doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacı ile hediye kabul etmeleri veya iş sahiplerinden borç para istemeleri ve almaları yasaktır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin biber gazı kararı
Diyarbakır’da 2006’daki bir gösteride polisin ateşlediği biber gazı kapsülü yüzüne isabet eden 13 yaşındaki Abdullah Yaşa hakkında karar: Göstericilerin biber gazı kapsülleriyle yakın mesafeden ve doğrudan hedef alınması, “ölümcül vakalara veya ciddi yaralanmalara yol açabileceği için” uygun bir polis davranışı olarak kabul edilmiyor. Polisin biber gazı kapsüllerini ‘eğik atış’ (45-50 derecelik açı) yaparak kullanması gerekiyor.
