BİZE ULAŞIN
Bir çoğumuzun azına pelesenk olmuş bu kelimelerin doğru kullanımı nasıl? İşte bu yazımızda yıllardır tartışılan bir konuya son noktayı koyacağız. Bazı satış yapan otomobil sitelerinde yazan araç bilgileri ile de bu durum haklı çıkarılmaya çalışılabiliyor. Ancak bu durum arkadan itiş sözcüklerinin doğru kullanıldığı anlamına gelmiyor.
Çekmek ve İtmek, kelime anlamı olarak çok farklıdırlar. Çekmek “Bir nesneyi yerinden oynatmak için o nesneyi arkamıza alarak güç uygulamak suretiyle hareket ettirmeye çalışmak” olarak açıklanır. İtmek ise “Bir nesneyi yerinden oynatmak için o nesneyi önümüze alarak güç uygulamak suretiyle hareket ettirmeye çalışmak” anlamına gelir. bir nesneyi çekerken gücü uygulayan kaynağın önde olduğu durumlar olabilir. Ancak bir güç kaynağı ileri değil geri pozisyonda da bir nesneyi çekebiliyor olabilir. Başka zamanda ise itme şekline göz atılırsa güç kaynağının arkada olduğu da görülebilir. Bu doğrultuda bir nesnenin itilebilir konumda olması için güç kaynağının arkada olması gerekecektir.
Çekiş kelimesi “Çekmek” fiilinden gelmektedir. Aslında İngilizce bir kelime olan “Traction” ifadesinden gelmektedir. Aslında bu ifade TCS’nin açılımı olan Traction Control System yani “Çekiş Kontrol Sistemi” ile sıkça anılan bir konudur. Aslında TSC, aracın farklı tekerleklerinde değişik yol koşulları ve hızlarda meydana gelebilecek patinajı ve kaymayı durdurmaktır. Aslında Traction kelimesi burada motoru (güç kaynağı) değil tekerlekleri ilgilendiren bir konu olarak görünür. Araç hangi tip çekiş tipine sahip olursa olsun burada Çekiş yani Traction kelimesi tekerlekleri ifade etmektedir. TSC bazı durumlarda arka tekerlekleri kontrol etmek için de devreye girer. Fakat buna rağmen hiçbir zaman bu tip bir araç için İtiş Kontrol Sistemi diye bir ifade ile anılmaz.
“Çekiş” kelimesini Türkçeye çevirdiğimizde “Sürüş” kelimesi ortaya çıkar. Ayrıca bu kelimenin karşılığının İngilizce “Drive” olduğu da bilinir. Aslında Türkçe’de tam karşılık olarak geçmiş olmasa da benzer anlamları alırlar. Öyle ki İngilizce’de çekişin tipini ifade eden FWD, RWD ve 4WD ifadeleri tam da bunu anlatmaktadır. Bu kısaltmaları özetlersek;
• FWD: Front Wheel Drive : Ön tekerlekler üzerinden SÜRÜŞ
• RWD: Rear Wheel Drive : Arka tekerlekler üzerinden SÜRÜŞ
• 4WD: 4 Wheel Drive : 4 tekerlek üzerinde SÜRÜŞ
Yukarıda da açıkladığımız gibi İngilizce’de çekiş aksının önde, arkada veya her ikisinde de olması ifadeyi etkilemiyor. Sadece hangi aks üzerinde olduğunu işaret ediyor. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir noktada Drive kelimesinin motor için değil yola hareketi ileten tekerlekler için kullanılmış olma durumudur. Sonuç olarak “Drive” ve “Traction” kelimeleri Türkçe’de “Çekiş” kelimesine karşılık gelmektedir. Sürüş ifadesi telaffuz edilirken zor olduğu için çekiş tercih edilmektedir. Bu doğrultuda çekiş tipini belirten bu ifadeleri aşağıdaki düzenleyebiliriz.
• FWD: Front Wheel Drive : Ön tekerlekler üzerinden ÇEKİŞ
• RWD: Rear Wheel Drive : Arka tekerlekler üzerinden ÇEKİŞ
• 4WD: 4 Wheel Drive : 4 tekerlek üzerinden ÇEKİŞ
Gücünü arka lastikler üzerinden aktaran arabalar, arkadan İtiş ifadesiyle anlatılırken iş dört tekerlekten çekiş sistemine gelince “4 tekerlekten çekiş” ifadesi kullanılıyor. Ayrıca basit mantıkla bile düşündüğümüzde hiçbir kaynakta dört tekerlekten çekiş için “Hem önden çekişli hem de arkadan itişli” gibi bir ifade kullanmıyor. Bu durumda bir çelişki ortaya çıkıyor. Arkadan itişte yapan dört tekerlekten çekiş otomobillerde, bu kelime çekiş olarak kullanılmaya devam ediyor. Sonuç olarak doğru ifade aslında “İtiş” değil “Çekiş” olduğu bu doğrultuda kanıtlanmış oluyor.
Ülkemizde insanlar arasında kullanılan diğer bir ifade ise aracın gücünü yere daha iyi aktarması için “İyi lastikleri çekişin olduğu aksa takın” şeklinde yaygın bir ifade yer alır. Araştırmalarımızda hiçbir kaynakta itişin olduğu aks diye bir ifade yer almamaktadır. Otomobilde gücü yola ön veya arka tekerlekler aktarsa bile her zaman “Çekişin olduğu aks” ifadesi kullanılmaktadır. Bu da çekiş kelimesinin bir kez daha doğru bir ifade olduğunu bize hatırlatıyor.
Bizi bir kez daha haklı çıkaran ve halkı yanılmaya iten bazı cümleler şu şekildedir; “motorun çekişi düştü veya motor çekişten düştü”. İşte bu cümleler itiş mi çekiş mi konusunu biraz karıştırabilir. Motorlarda pistonların dikey hareketi krank mili ile dairesel hareket ettirir. Bu dairesel hareketin oranı da şanzıman vasıtasıyla farklı seviyelere çıkarılır. Bu güç diferansiyel vasıtasıyla hareketi tekerleklere aktarır. Tekerleklere aktarılan güç sayesinde araç hareket eder. Sonuç olarak motorun ürettiği güç ve tork tekerleklere aktarılıncaya kadar çok farklı aktarma organlarını izleyerek tekerleklere iletilir. Bu durumda motor ne kadar iyi olursa olsun şanzıman veya diferansiyelde kaynaklanacak bir sorun işleyişi değiştirir Gücünün tekerleklere düzgün bir şekilde aktarılması engellenirse sorunlar çıkabilir. Yani her sorun tamamen motor ile alakalı olmayabilir. Zaten İngilizce’de de Engine Traction yani Motor Çekişi diye bir ifade yer almamaktadır. Çekiş motor gücünün çeşitli organlar vasıtasıyla birbirine iletilmesi sonucu tekerlekler sayesinde gerçekleşir.
Son dönemde üretilen arabaların birçoğunda motor önde konumlanırken ortadan motorlu ve arkadan motorlu otomobillerde pazarda yer almaktadır. Bu konu ile ilgili farklı varyasyonlar ise şu şekildedir oluşmaktadır;
• FWD- Önden çekiş – Seat Leon
• RWD – Arkadan çekiş – BMW 3 Serisi
• 4WD – 4 tekerlekten çekiş- Mitsubishi Lancer EVO
• RWD – Arkadan çekiş – Porsche 718
• 4WD – 4 tekerlekten çekiş- Porsche 911 Turbo
• RWD – Arkadan çekiş – Ferrari 488GTB
• 4WD – 4 tekerlekten çekiş – Audi R8
Arkadan itiş ifadesinin nerden geldiğini anlatmak için motoru arkada bulunan jet uçaklarını örnek alabiliriz. Uçakta gücü yere aktaran organlar ve bağlantılar bulunmamakta. Uçak jet motoru sayesinde kendini ileriye doğru yönlendirmektedir. Sonuç olarak uçağın motorunun yaptığı işlev arkadan itiş olarak adlandırılır.
