Aşı: Türkiye'de kullanılan Çin aşısı CoronaVac hakkında neler biliniyor?

Çin merkezli Sinovac şirketinin geliştirdiği koronavirüs aşısına Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'nun acil kullanım onayı vermesi ardından aşılama programı başlatıldı. Sağlık Bakanlığı aile ve sağlık merkezleri ile tüm hastanelerde aşı hizmeti verileceğini açıklarken Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve Bilim Kurulu üyeleri de canlı yayında aşılarını oldular. Peki Türkiye'nin 50 milyon doz sipariş verdiği CoronaVac aşısı hakkında neler biliniyor?

CoronaVac nasıl bir teknoloji ile üretildi?

Pekin merkezli Sinovac ilaç şirketi tarafından üretilen CoronaVac eski bir aşı üretim tekniği olan inaktif virus yöntemi ile üretildi.Eski bir yöntem olan inaktif virüs tekniğinde, enfekte etme özelliğini yitirmiş virüsün enjekte edilmesi suretiyle, vücudun hastalığa bağışıklık kazanması hedefleniyor.Bu teknik şu anda dünyada yaygın olarak kullanılan su çiçeği gibi bir çok aşının üretiminde kullanılıyor. Öne çıkan diğer koronavirüs aşıları Moderna ve BioNTech ise yeni bir yöntem olan mRNA tekniğiyle üretildi. Bu aşılar koronavirüsün laboratuvarda üretilen genetik kodunun kısmen vücuda enjekte edilmesi yoluyla bağışıklık yaratılıyor. Bu aşılar kolaylıkla yüksek sayılarda üretilebilirken, eski teknoloji kullanılan CoronaVac'ın üretimi için tavuk yumurtası kullanılması gerekiyor.

CoronaVac'ın avantajları ve dezavantajları neler?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) koronavirüs ya da resmi adıyla Sars-Cov-2'ya karşı üretilecek aşılara onay vermek için etkililik oranlarının en az yüzde 50 olması gerektiğine karar vermişti. CoronaVac bu oranın çok az üzerine çıkarak onayı aldı. Fakat aşının Türkiye ve Endonezya'daki deneylerinde sonuçlar daha farklı çıktı. Türkiye'de Aralık ayında yapılan denemelerin geçici ilk sonuçlarında aşının yüzde 91.25 etkili olduğu açıklandı. Bu hafta Endonezya'da yapılan denemelerde etkililik oranının yüzde 65,3 çıktığı açıklandı. Üçüncü faz denemelerden sonra Pfizer BioNTech aşısı için bu oranın yüzde 95, Moderna için yüzde 94, Sputnik için yüzde 90, Oxford AstraZeneca için ise yüzde 62-9/ olduğu açıklanmıştı. Fakat Brezilya Aşılama Derneği Başkan Yardımcısı Isabella Ballalai BBC'ye, aşıların birbiriyle karşılaştırılmasının zor olduğunu söyledi. Isabella Ballalai, "Pfizer, Moderna, Oxford AstraZeneca aşılarında sadece ortalama etkililik oranını biliyoruz. Onun için politik amaçla farklı aşılara karşı güvensizlik yaratılmasına izin vermemeliyiz" diye konuştu. CoronaVac'ın en büyük avantajlarından biri tıpkı şempanzelerde rastlanan bir grip virüsünden aşı üreten Oxford AstraZeneca aşısı gibi normal bir buzdolabı sıcaklığında yani 2 ila 8 santigrad derece arasındaki bir ısıda muhafaza edilebilmesi. Buna karşılık aşıyı sentetik olarak üreten aşılar daha düşük ısıda muhafaza edilebiliyor. Moderna için bu -20, Pfizer ise -70 santigrad derece, Dolayısıyla Sinovac ve AstraZeneca aşıları, depolama ve nakil kolaylığı sağladığı için gelişmekte olan ülkeler açısından daha avantajlı görünüyor.

Hangi ülkeler kullanmak istiyor? Brezilyalı araştırmacılar CoronaVac'ın tedavi gerektiren ama ağır olmayan Covid vakalarını önleme oranının yüzde 78, en ağır vakalarda ise yüzde 100 önleme özelliği gösterdiğinde ısrar ediyorlar. Brezilya yetkilileri CoronaVac ile ilgili onayı vermeden önce verileri gözden geçiriyorlar. Aşının acil durum kapsamında kullanılmaya başlandığı ülkelere Endonezya'dan sonra Türkiye de katıldı. Çin'de ise 2020 Temmuz'undan bu yana yüksek risk gruplarının aşılanmasında kullanılıyor. UKrayna CoronaVac'ın etkililik oranı gerçekten yüzde 70'in altında ise ısmarladığı 1,9 milyon dozun parasının iade edilmesini isteyeceğini bildirdi. Tayland CoronaVac kullanma planlarında bir değişiklik olmadığını ancak Sinovac'tan biraz daha bilgi istediklerini bildirdi. Tayland hükümeti 2 milyon doz CoronaVac ve 61 milyon doz AstraZeneca aşısı ısmarlamış bulunuyor. Singapur ise üç aşı kullanmayı planlıyor: Moderna, CoronaVac ve Pfizer BioNTech. Fakat şu ana kadar sadece Pfizer BioNTech onaylandı.

Denemeler nasıl yapıldı?

Sinovac üçüncü faz aşı çalışmalarını aralarında Türkiye, Brezilya ve Endonezya'nın da bulunduğu ülkelerde sürdürdü.Şirketin CEO'su Yin Weidong, Türkiye'nin araştırma ve geliştirme kapasitesinin kısıtlı olduğunu, Türkiye'yi seçme nedenleri arasında bunun da bulunduğunu söylemişti.Türkiye'de 25 merkezde 13 bin kişi üzerinde yapılan deneyler Ekim'de öncelikle sağlık çalışanlarıyla başlamıştı.Kasım'da ise sağlık çalışanları dışında da denekler kullanılmaya başlandı.Çalışmaya katılan kişiler iki gruba ayrıldı. Bir kısmına aşı, diğer kısmına boş aşı (plasebo) verildi.Şirketin 18 Kasım'da yaptığı açıklamaya göre 700 kişiden gelen ilk sonuçlar aşının hızlı bir şekilde bağışıklık oluşturduğunu gösterdi.Fakat bilim dergisi Lancet'te yayınlanan bu sonuçlar ilk ve ikinci faz deneylerin sonuçları.Üçüncü faz deneylere dair veriler henüz bilim dergilerinde paylaşılmadı. Ancak deney ekibinden Zhu Fengcai, birinci ve ikinci faz deneylerin yayınlanan sonuçlarının acil kullanım onayı için başvurmaya yeterli olduğunu savunmuştu.Eylül ayında Nature dergisinde yayınlanan bir makalede, aşının ilk iki faz testlerinde deneklerin yüzde 90'ından fazlasında antikor oluştuğu yer alıyordu.

Brezilya'daki aşı deneyleri, aşı yapılan bir kişinin ölmesi üzerine Kasım başında durdurulmuş, bu ölümün aşıyla bir bağlantısının olmadığının anlaşılması üzerine deneylere devam edilmişti.BBC Bilim Muhabiri Pallab Ghosh, aşının uzun vadeli koruyuculuk oranının üçüncü faz çalışmalar tamamlandığında bile bilinemeyeceğini, ancak aşılar insanlara yapılmaya başlandıktan sonra bu etkinin anlaşılabileceğini söylüyor.

Depolama koşulları nasıl?

CoronaVac'ın üretim açısından mRNA tipi aşılar karşısında dezavantajı bulunsa da, depolama ve nakliye açısından önemli bir avantajı var: Normal buzdolabı sıcaklığında saklanabilmesi.

Reuters ajansına konuşan SinoVac araştırmacısı Gang Zeng, aşının 2-8 derece arasında üç yıla kadar saklanabilme ihtimalinin bulunduğunu söylüyor.

Bu durum özellikle soğuk zincir veya altyapısı iyi olmayan ülkelerde önemli bir avantaj.

BioNTech/Pfizer aşısının ise -70 derecede saklanması gerekiyor. Aşı beş gün boyunca normal buzdolabı sıcaklığında dayanıyor.

Moderna aşısının ise -20 derecede altı aya kadar saklanabileceği, normal buzdolabı sıcaklığında ise 30 güne kadar dayanabileceği belirtiliyor.

Bu aşıların yoksul ülkelerde saklanması ve dağıtılmasının önünde lojistik zorluklar bulunuyor.