BİZE ULAŞIN
Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs salgını vatandaşları korkutmaya devam ederken Çin’den yeni bir salgın haberi daha geldi. İç Moğolistan’da görülen bubonik yani kara veba belirtileri yetkilileri alarma geçirdi. İkinci bir salgının duyulmasının ardından vatandaşlar korkuyla hıyarcıklı veba nedir, bubonik veba belirtileri nedir, kara veba ölümcül mü sorularını sormaya başladı.
En son Ortaçağ Avrupa’sında görülen bubonik veba, veba hastalığının en ölümcül türlerinden biridir. Ortaçağ Avrupa’sında hayatın felç olmasına neden olan bubonik veba bu yüzden adının başına “kara” kelimesi eklenerek anılmaya başlandı. Zamanla kara veba ve kara ölüm olarak bilinen hıyarcıklı (bubonik) vebanın pireler yoluyla insanlara bulaştığı açıklandı.
Genelde dağda yaşayan dağ sıçanlarında bulunan pirelerden yayılan hıyarcık vebası şimdiden tüm dünyayı etkisi altına almaya başladı. Çin’den gelen haberle insanlar bubonik vebanın ölümcül olup olmadığını araştırmaya başladı. Peki veba nedir? Yersinia pestis bakterisinin oluşturduğu enfeksiyonlarla bulaşan hastalıkların hepsine veba denir. Öncelikle vahşi ve kemirgen hayvanlarda görülen bubonik vebanın insanlara bulaşması da pireler yoluyla oluyor. Hıyarcıklı vebası olarak da bilinen bubonik veba bulaşıcı ve ölümcül bir hastalıktır.
Geçmişte milyonlarca kişinin ölümüne yol açan veba hastalığının en ölümcül türlerinden birisi olan bubonik veba, Ortaçağ Avrupa'sında hayatı durma noktasına getirmişti. Kara veba salgınının bu şekilde etkili olmasının ardından ismi ‘Kara ölüm' veya ‘Kara veba' diye anılmaya başlanmıştı. Bubonik veba, daha çok vahşi ve kemirgen hayvanlarda görülür, en çok bilinen hayvan ise dağ sıçanlarıdır. Dağ sıçanlarının üzerinde bulunan pireler yoluyla da insanlara bulaşıyor.
Virüse maruz kalan hasta, mikrop vücuduna geçtikten hemen sonra belirtiler göstermeye başlıyor. Bubonik (hıyarcıklı) veba belirtileri nedir sorusunu cevaplayalım. İlk iki günden sonra belirtileri görülmeye başlanıyor. 2 -8 gün aralığında kendini gösteren bubonik veba ile aniden sırtta ve başta ağılar başlıyor. Hastayı ani titremeler tutuyor. Bir süre sonra kusma, halsizlik, nefes darlığı, deri lekeleri, burun kanaması, kasık ağrıları, kan tükürme ve devamlı olarak dalgınlık gibi belirtileri gösteriyor. Hıyarcıklı vebanın belirtileri arasında dil kuruluğu ve dil renginin kahverengiye dönüşmesi de var.
Ortaçağ Avrupa’sında görülen kara veba, çaresi olmadığı için kara ölüm olarak adlandırılmış be binlerce kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Büyük salgınların yaşanmasına neden olan kara ölüm vebası 14. Yüzyılda resmi kayıtlara kara ölüm olarak eklenmiştir. 14. Yüzyılda alınan kayıtların hıyarcıklı veba olduğu düşünülmektedir.
Bir pire insanı ısırdığında ve yarayı açılmış kanla kirlettiğinde, veba taşıyan bakteriler dokuya geçer. Y. pestis hücrelerin içinde üreyebilir, bu nedenle fagositozlanmış olsalar bile, hala hayatta kalabilirler. Vücutta bir kez girdiklerinde, bakteriler interstisyel sıvıyı boşaltan lenfatik sisteme girebilir. Veba bakterileri,biri beta-adrenerjik blokaja neden olduğu bilinen birkaç toksin salgılar. Y. pestis, enfekte olmuş insanın lenfatik damarlarından, lenf noduna ulaşana kadar akut lenfadenite neden olur. Şişmiş lenf nodları, hastalıkla ilişkili karakteristik buboları(hıyarcıklar) oluşturur ve bu buboların otopsileri, bunların çoğunlukla hemorajik veya nekrotik olduğunu ortaya koymuştur. Eğer enf nodu patlatılmışsa, enfeksiyon kan dolaşımına geçerek sekonder septisemik vebaya neden olabilir ve akciğerlere geçerek sekonder pnömonik vebaya neden olabilir.
