Buldan'da teknoloji artık para etmiyor
Denizli'nin Buldan ilçesinde teknoloji geriye doğru işliyor. Dokumacılar, motorlu tezgahlarını hurdacıya satarak kol gücüyle çalışan eski tezgâhlarına dönüyor. Çünkü elle dokunan ürünler daha çok para ediyor.
İlçede bir kenara atılan el tezgâhlarının yeniden ilçe ekonomisinin lokomotifi olduğu, işleyen tezgâh sayısının da şimdiden 200'ü bulduğu belirtiliyor. Sayıları bir zamanlar 5 bini bulan motorlu tezgâh sayısı ise 500'e kadar düştü.
Osmanlı'nın kuruluşundan önce dokuma işine başlayan Buldan, Cumhuriyet devrinde de 1951 yılından sonra zamanın en ileri tekniğine sahip tezgâhlardan yararlanma imkânı bulmuş. İlçe halkının ‘kara tezgâh' dediği motorlu tezgâhlarda üretimin hızlı olması, el tezgâhlarının terk edilmesine sebep olmuş. Öyle ki 1999 yılında Buldan'da geleneksel usullerle el dokumacılığı yapan tezgâh sayısı yediye kadar düşmüş. İşin içine tekstil makineleri girince, ürünler de para etmemeye başlamış. Bunun üzerine Buldan Kaymakamlığı el dokumalarının önemini göstermek için 1999 yılında Buldan El Sanatları Merkezi (BELSAM) adında örnek bir atölye kurmuş.
Buldan Halk Eğitimi Merkezi ve BELSAM İşletme Müdürü Mehmet Gürsoy, "Mekanik tezgâhlar çoğalınca daha çok üretebilmek için herkes motorlu tezgâhlara yöneldi. El tezgâhları teknolojiye karşı bir yenilgiye uğradı. İlçe kaymakamlığı el dokumacılığını yeniden canlandırmak için bu projeyi hayata geçirdi." diyor. DENİZLİ VALİSİ DR HSAN CAN POLAT ise BELSAM'ın 10 tezgâhla üretime başladığını, talep olduğundan sayıyı 30'a çıkararak el sanatlarını yaşatmaya çalışacaklarını söylüyor.
Buldan'da el dokuma ürünlerinin yaygınlaşmasından sonra dünyanın her yerinden ve her kesiminden talepler gelmeye başlamış. BELSAM'dan alınan dokuma ürünleri ile evlerini döşeten isimler arasında; İtalya eski Başbakanı Silvio Berlusconi, İngiltere eski Başbakanı Tony Blair, Avustralya Başbakanı John Howard, Yeni Zelanda Başbakanı Helen Clark, Terminatör filminin aktörü ve California Valisi Arnold Schwarzenegger, Milan'ın Ukranyalı golcüsü Shevchenko, Rus Tatu adlı grup, Amerikalı Williams kardeşler bulunuyor. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan yurtdışına götürdüğü hediyelerin büyük bölümü de Buldan'dan seçiyor. Milli Takımlar Teknik Direktörü Fatih Terim ve ünlü türkücü İbrahim Tatlıses de Buldan el dokumalarını kullananlar arasında. Beyazperdede gişe rekorları kıran ‘Truva' filminin bütün kostümlerinin tamamı da Buldan'dan alınmış.
Buldan'da geleneksel usullerle yapılan dokumacılıkta Pamukkale suyu ve kök boyası kullanılıyor. Dokumanın ardından yıllar geçse de ilk günkü canlılığını koruyor. Üretimin her aşamasında aile üyeleri çalışıyor. Sabah ezanıyla başlayan dokuma, akşam geç saatlere kadar devam ediyor. Buldan bezinin ilk hammaddesi olan saf pamuk ipliği hâlâ revaçta. Ancak bu ipek maliyeti artırıyor. Son yıllarda polyesterin de dokumacılıkta kullanıldığı söyleniyor. Pamuk ipliğinin dokunacak hale gelmesi için bir dizi işlem yapılıyor. Mazı, defne, ceviz yaprağı, palamut, meyankökü, kestane, soğan kabuğu ve çehriden yapılan tabii boyalar kullanılıyor. Altın sarısı elde edilen meşe palamudu, dokumaların boyanmasında halen kullanılıyor. Yeminli boya da denilen bu boyanın elde edilişi ustadan ustaya değişiyor. Kuruyan boyalı iplikleri bobinlere sarmak için yöreye has el çıkrıkları kullanılıyor. Buldan bezinin en önemli ve son ayağı olan dokuma işlemi ise el tezgâhlarında yapılıyor. Buldan'da dokunan bezlerin çeşitleri ağırlıklı olarak peştamal, üstlük, havlu, çarşaf, mendil, sofralık, Buldan bükülüsü ve elbezi.
