Çin'in İran'a yaptırım çelişkisi

Chris Hogg

BBC muhabiri

Çin hükümeti, uranyum zenginleştirme faaliyetleri nedeniyle geçen ay Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde İran'a yaptırım kararlarına gönülsüzce de olsa destek verdi.

Yaptırımlar, Çin'le asırlardır en önemli ticaret ortaklarından biri olan İran arasındaki ilişkileri zayıflattı ama uzmanlar, petrol bağımlılığı nedeniyle Pekin'in iplerin kopmasına izin vermeyeceğini söylüyor.

Kaptan Abdülaziz Muraf, Çin'de, kendisi gibi İranlı olan müşterileri için tekne üretiyor. Şimdiye kadar İran'a pekçok tekne yapmış. Ama artık buradan sipariş alamıyor.

Çin bankalarının artık İran'ın kredi garantilerini artık kabul etmediğini söylüyor. Kaptan, bunun nedeninin haziran'da ağırlaştırılan Birleşmiş Milletler yaptırımları olduğunu söylüyor.

Geçen ay İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın Şanghay ziyareti sırasında büyük bir kaos yaşanmıştı. Ahmedinejad, Dünya Ticaret Fuarı'ndaki İran pavyonuna gelirken, gazeteciler ve destekçilerinin yoğun ilgisi nedeniyle ezilme tehlikesi geçirmişti.

Ama hiçbir üstdüzey Çinli yetkili, Ahmedinejad'ı karşılamaya gelmedi. Kaptan Abzülaziz Muraf gibileri bunun, İran'ın nükleer programı nedeniyle Çin-İran ilişkilerinin bozulmaya başladığının habercisi olduğu görüşünde.

Ortak çıkarlar Şanghay Expo Fuarı'nın en çok ilgi çeken pavyonlarından birinde izletilen 3 boyutlu tanıtım filminde, petrolün tükenmesi halinde neler olacağı anlatılıyor.

Kalabalık, petrol olmazsa, Çin'in plastiksiz, boyasız hatta elbisesiz kalacağını şaşkınlıkla dinliyor. İran, Çin'in ihtiyaç duyduğu ham petrolün yaklaşık yüzde 14'ünü karşılıyor.

Şanghay Üniversitesi'nin Ortas Doğu uzmanlarından Profesör Ju Veilie'ye göre ilişkiler ciddi bir sınavdan geçiyor olsa da biraz da bu gibi nedenlerle kopma tehlikesi yok.

Petrol uzmanı Şiu Şiaofeng, yaptırımlar daha da ağırlaştırılır İran petrollerine de yasak getirilirse, sadece Çin'in değil petrol ithal eden tüm ülkelerin zarar göreceğini belirterek, "Üretici ülkeler talebi karşılamakta zorlanır, petrolün fiyatı yükselir" diyor.

Uzmanlar, İran'dan şimdiki seviyede petrol gelmeye devam etse bile bunun Çin için yeterli olmayacağına dikkat çekiyor. Zira ülkenin enerji ihtiyacı sürekli artıyor.

Çin nüfusu kentlere göçüyor 2015 yılına kadar Çin nüfusunun yarısından fazlasının kentlerde yaşıyor olacağı hesaplanıyor. Birçoklarına göre, bu gerçek, İran'ı Çin için vazgeçilmez kılıyor.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde veto yetkisi bulunan beş daimi üyeden biri olan Çin, İran'a yaptırımlara uzun süre direnmişti. Ancak Pekin daha sonra hafifletilmesi koşuluyla yaptırımlara onay vermişti.

Söz konusu yaptırımlar çerçevesinde İran'a ağır silahların satışı yasaklanmış, bu ülkeye nükleer silah yapımında kullanılabilecek malzeme taşıdığından şüphe edilen gemi ve uçakların denetlenmesi istenmişti.

Ayrıca banka hesapları dondurulan ve seyahat yasağı getirilen kişi ve kurumların sayısı artırılmıştı.