DERGİ İngiliz aristokrasisinin dili nasıl değişiyor?

David Robson

BBC Future

İngiliz aristokrasisinin kendisine özgü aksanı yitirmeye başlaması toplumdaki köklü değişikliklerin bir yansıması olarak değerlendiriliyor.

Kraliçe'nin konuşması gençliğinde de bugünkü gibi olsaydı biraz sıradan görülürdü diyor dil bilimciler.

Kraliçe bu konuda yalnız değil. Aristokrasinin Yukarıdakiler Aşağıdakiler, Downton Abbey gibi dizilerde duymaya alıştığımız kendine özgü aksanları zamanla değişti. Daha fazla sayıda insanın bu tarzı benimsemesiyle köşeleri törpülenmiş hale geldi.

Peki sesimizi, aksanımızı hangi güçler biçimlendiriyor?

Yatılı okulların rolüİngilizce dilinde "düzgün” aksan fikrinin geçmişi çok eskilere dayanmıyor. 18. yüzyılda üst tabaka mensupları, eğitimliler ve zenginler de yöre halkının ses tonuyla konuşuyordu.

Britanya Kütüphanesi'nde (British Library) toplumsal dilbilimci Jonnie Robinson'a göre, zenginlere yönelik yatılı okulların giderek popüler hale gelmesi seçkinlerin konuşma tarzının değişmesine neden oldu. Bu okulların çoğu İngiltere'nin güney doğusunda olduğu için bu bölgenin tonlaması ve aksanı hakim hale geldi.

Bir süre sonra aksan, sınıfı ve gücü yansıtan bir simge oldu. 1920'lerde yayına başlayan BBC'nin de bu aksanı benimsemesi onu daha da pekiştirdi. Robinson "İngiltere'deki ve dünyadaki herkes bu sesi otorite ile ilişkilendiriyordu” diyor.

Sınıf akışkanlığı20. yüzyıl ortalarında sınıf sistemi biraz daha akışkan bir hal almaya başlamıştı. Aksan, zenginliğini miras yoluyla devralan aristokrasi ile kazanarak elde edenler arasındaki ayrımlardan biri olmuştu.

Kendisi de aristokrat olan yazar Nancy Mitford, "Artık üst tabakalar sadece dilleri vasıtasıyla ayırt edilebiliyor –çünkü diğerlerine kıyasla ne daha temiz, ne daha zengin, ne de daha iyi eğitimliler” diyordu.

Zamanla bu aksanın farkının giderek azaldığı, doğu Londra aksanıyla birleştiği düşünülüyor. Profesör Higgins'in çiçekçi genç kadına düzgün konuşmayı öğretmeye çalıştığı Pygmalion filmi tersine işliyor sanki.

Robinson, Prens William ve Harry'nin de bu modern tarzda konuştuğunu söylüyor. Gençlerin yetiştirilme tarzlarına tepkilerini ortaya koymak ve modaya uymak için sokakta duydukları bu tonları benimseyebileceğini, ancak yaşları ilerledikçe bunları bırakacaklarını düşünüyor.

89 yaşındaki Kraliçe 2. Elizabeth'in konuşmasında bile hafif bir değişim olduğu, zamanla daha standart, "orta sınıf” güney İngiltere aksanına kaydığı belirtiliyor.

Dil psikolojisiMünih'teki Ludwig Maximilian Üniversitesi'nden Jonathan Harrington, Kraliçe'nin halka daha yakın görünmek ve üst sınıf aksanıyla konuşma tarzını törpülemek için diksiyon dersleri aldığı iddialarına sıcak bakmıyor.

Tersine, konuşma sanatını inceleyen psikolojik araştırmalardan örnekler veriyor Harrington. Bu deneylerde, konuştuğumuz kişilerle yakınlık kurmak amacıyla, onların tarzına ve aksanına kendimizi uydurmaya çalıştığımız görülüyor. Bu yöntemin ayrıca onların söylediğini daha iyi anlamamıza yaradığına inanılıyor. Fakat daha önemlisi, taraflar ayrıldıktan sonra da bunun etkisinin devam ediyor olması.

Harrington, Kraliçe'nin tahta ilk çıktığında sıradan insanlarla fazla irtibatının olmadığına, ancak 1960 ve 70'lerde sınıf akışkanlığı olgusunun gelişmesiyle üst tabaka aksanına sahip olmayan insanların da siyasi güce sahip olma olanağı bulmasına dikkat çekiyor.

1950'lerde siyasiler aristokratik ailelerden gelirken, sonraki yıllarda Harold Wilson, Edward Heath ve Margaret Thatcher gibi başbakanlar orta sınıftandı. Ayrıca personelinin, çocuklarının ve torunlarının geçirdiği değişimden de etkilenmiş olması ihtimali büyük.

İngiltere'nin ünlü doğa belgeselcisi David Attenborough'nun da benzer bir değişim geçirdiği gözleniyor. İlk belgeselleri izlendiğinde aksanının farklılığı göze çarpıyor. "Bu kendiliğinden taklit durumu, ses değişiminin ardındaki güçlerden biridir” diyor Harrington.

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future sayfasında okuyabilirsiniz.

Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.