Egzersiz ruh sağlığını ne kadar etkiler?

Claudia Hammond / BBC Future

Fiziksel aktivitenin ruh sağlığı üzerinde bir etkisi olup olmadığını belirlemek ne kadar kolay?

Spor ve egzersizin insanın kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olduğu düşünülür. On yıllar boyu devam eden araştırmalar sonunda bazı doktorlar depresyon hastalarına ilaç ve terapinin yanı sıra egzersizi salık vermeye başladı. Ancak birkaç yıl önce egzersizin depresyona bir faydası olmadığına dair haberler çıkmıştı. Peki, doktorlar yanlış bir noktada mı fikir birliğine varmıştı?

Fakat sorunu kesin olarak ortaya koymak medyada dile getirildiği kadar kolay değil. Egzersizin depresyon üzerindeki etkisini ölçecek verileri toplamak sanıldığından daha zor.

Bu tür araştırmaların genel kuralı, denekleri iki gruba ayırıp yarısına bir tedaviyi uygularken diğer yarısına uygulamamaktır. Denekler hangi grupta yer aldıklarını bilmez. Bu tedavi bir ilacı içeriyorsa daha kolaydır. Bir gruba gerçek ilaç, diğerine ise o ilaca benzer etkisiz bir madde verilir. Fakat egzersizde bu ayrımı yapmak daha zordur. Bu nedenle bazı araştırmacılar egzersizin depresyona faydası olmadığı sonucu çıkaran araştırmada eleştirecek birçok konuyu dile getirmişti.

DERGİ - Yemekten sonra yüzmek zararlı mı?

Kâr amacı gütmeyen ve sağlık alanındaki araştırmaları inceleyen Cochrane adlı kuruluşun verilerine göre ise farklı ülkelerden veriler içeren 30 ayrı araştırmada, egzersizin depresyona genel olarak iyi geldiği sonucuna varılıyordu. Fakat sadece en iyi şekilde düzenlenmiş araştırmaların sonucuna bakıldığında bu etkinin çok küçük olduğu görülüyordu.

Yani egzersizin bir nebze yararı olabilir. Bu durumda da neden sorusu gündeme geliyor. Bazılarına göre egzersiz sırasında vücudun ısınması nedeniyle, insanın kendisini iyi hissetmesini sağlayan endorfin ve dopamin hormonları salgılanıyor.

DERGİ - Spordan önce kasları esnetmeli mi?

Vücudun ısınma faktörü dışta tutulsa bile egzersizin ruh halini geliştiren bir rolü var mı sorusu da araştırıldı. Ancak burada kullanılan yöntemler de sorgulanabilecek türdendi denebilir.

Belki de farkı yaratan hormonların sağladığı kimyasal etki değil, evin dışına çıkmak, bir gruba katılmak, yeni beceriler edinmek ya da daha sağlıklı hale geldiğinizi görmektir.

ABD'deki Wisconsin-Madison Üniversitesi'nden Profesör William Morgan ise insanı endişelerinden uzaklaştırdığı için egzersizin depresyona iyi geldiği, etkisinin ise 24 saat kadar sürdüğü kanısında. Ancak onun bulgularına göre, belli bir süre sessiz bir odada rahat bir koltukta oturarak zaman geçirmek de aynı etkiyi gösteriyor.

DERGİ - İşlenmiş gıdalar depresyona mı yol açıyor?

Nedeni ne olursa olsun, kısaca şunu diyebiliriz ki egzersizin depresyona yararı olabilir, ama her derde deva olarak görmemek gerekir. Depresyonun özelliklerinden biri, tedaviden bağımsız olarak altı ay kadar sonra çoğu insanın kendisini daha iyi hissetmesidir. Depresyonu tedavi etmese bile kişinin kendisini iyi hissetmesine yol açıyorsa egzersiz yapmakta fayda vardır denebilir.

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future sayfasında okuyabilirsiniz.

Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.