Ellerinizi doğru yıkıyor musunuz?

Üç bin kişinin gözlenmesiyle elde edilen verilere göre, umumi tuvaletleri kullananların yüzde 10'u ellerini yıkamadan çıkıyor, yıkayanların ise yüzde 33'ü sabun kullanmıyor. Ellerimizi sürekli yüzümüze ve ağzımıza götürdüğümüz için yıkanmamış ellerden mikropların vücudumuza giriş kaynağı olur. Brezilya ve ABD'de yapılan araştırmalarda, kamuya açık alanlarda saatte 3,3 kez elimizle farklı yüzeylere dokunduğumuz, 3,6 kez ise ağzımıza ve burnumuza götürdüğümüz görüldü.

Yani ellerimizi düzgün yıkamamız gerektiği kesin. Ama bunun en doğru yöntemi nedir?

Elleri iyi temizlemek için sıcak su mu kullanmalı?

Çoğu kişi ellerimizi sıcak suyla yıkamanın daha etkili olduğuna inanır. Isının bakterileri öldürdüğü doğru. Yemekleri bu yüzden kaynayıncaya dek ısıtırız. Ellerimizi yıkadığımız sıcak suyun da etkili olması için deriyi yakacak ısıda olması gerekir. Örneğin, salmonella bakterisi 55 derece sıcaklıkta bile 10 dakika canlı kalabilir. Elleri bu sıcaklıktaki suyla 30 saniyeden fazla yıkadığınızda ciddi yanıklar oluşur.

Elleri farklı sıcaklıkta sularla (4,4 ile 50 derece arasında) yıkadıktan sonra ne kadar mikrop kaldığını görmek için Florida'da bir deney yapıldı. Deneklerin elleri bakteri bakımından zengin çiğ kıymaya dokunduktan sonra belli sıcaklıktaki suyla yıkandı. Ellere lastik eldiven geçirildi ve bakterileri toplamak için eldivenin içine özel bir sıvı eklendi. Ellere bir dakikalık masaj uygulanarak bakterilerin sıvıya geçmesi sağlandı. Sonra bu sıvılar bir pipetle toplanarak laboratuvarda incelendi. Eller ister sıcak ister soğuk suyla yıkansın aynı miktarda bakteri kaldığı görüldü.

Fakat bu deney için belli bir el yıkama süresi uygulanmıştı. Oysa gerçek hayatta suyun aşırı sıcak veya soğuk olması yıkama süresini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle umumi tuvaletlerde ılık su el yıkama süresinin uzamasını sağlayabilir.

Anti-bakteriyel sabun normal sabundan daha mı iyi?

Bu konuda çok sayıda araştırma yapıldı. 2007'de bunların sonuçları toparlandığında, anti-bakteriyel sabundaki triclosan adlı maddenin eldeki bakteri sayısını azaltma veya enfeksiyonu önleme bakımından etkili olmadığı görüldü. 2015'te yapılan benzer bir çalışmada da aynı sonuca varıldı.

Ayrıca triclosan maddesinin bakteriyel direnci geliştirebileceği ve hayvanlarda hormon seviyesini etkileyebileceği yönündeki bulgular, ABD ve Avrupa Birliği'nin bu maddenin sabunda kullanılmasını yasaklamasına neden oldu.

Yıkadıktan sonra elleri kurutmalı mı?

Acelemiz olduğunda ellerimizi yıkadıktan sonra kendi halinde kurusun diye bıraktığımız olur. Banyodan çıkarken ve sonrasında hiçbir şeye dokunmamışsak bunda bir sorun olmaz. Ama dokunmuşsanız ıslak ele bakteri bulaşması çok daha kolaydır.

Ayrıca kurutma işlemi sırasında da elde kalmış mikropların bir kısmından kurtulmuş oluruz.

Kurutma makinesi mi havlu mu?

Bu konuda epey tartışma yürütülüyor. Çoğu araştırma tek kullanımlık kağıt havluları öneriyor. Ayrıca kurutmada daha uzun süre beklemek gerekmesi bazıları için caydırıcı olabiliyor.

Fakat günümüzde bu işi daha kısa sürede yapan cihazlar var. Fakat bu jet kurutucuların mekanda atmosfere mikrop yayması ihtimaline dikkat çekiliyor. Bir araştırmada, güçlü hava üfleyen bu cihazların 3 metre uzağa kadar mikrop savurabildiği görüldü. Ancak bu araştırmaların çoğu kağıt havlu üreten şirketler tarafından finanse ediliyor.

Laboratuvardan ziyade gerçek umumi tuvaletlerde bu araştırmaların tekrarlanması ve kişilerin tercihlerinin de dikkate alınması gerekiyor.

Ayrıca ABD'de yapılan bir araştırmada, temiz umumi tuvaletlerde el yıkama oranının kirlilere oranla çok daha fazla olduğu görüldü.

Ellerimizi ne şekilde yıkayıp kuruttuğumuzdan bağımsız olarak, araştırmalar, yıkama işleminin sandığımızdan çok daha uzun süreli ve çok yönlü bir şekilde yapılması gerektiğini gösteriyor. Avuç içleri, parmak araları, tırnaklar, el üstü, bilekler de dahil olmak üzere el yıkama işlemi en az 15-30 saniye sürmeli.