BİZE ULAŞIN
HTC veya hemotokrit testi, kırmızı kan hücrelerin hacmen oranını belirlemek için yapılan bir kan testidir. Genellikle hemoglobin testi ile birlikte yapılan HCT ile hücrelere oksijen taşıyan bu önemli hücrelerin yoğunluğuna bakılır. HCT normal değeri, yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişirken bazı nedenlerden dolayı yüksek veya düşük çıkabilir. Makalemizde şu konuları inceledik;
HCT nedir?
HCT testi nasıl yapılır?
HCT testi neden yapılır?
Normal HCT değerleri nedir?
HCT düşüklüğü, belirtileri, nedenleri ve tedavisi
HCT yüksekliği, belirtileri, nedenleri ve tedavisi
Hematokrit, kırmızı kan hücrelerinin oluşturduğu hacmin, toplam kan hacmine oranıdır. Kan iki kısımdan oluşur. Şekilli elemanlar ve serum olarak ikiye ayrılır. Hematokrit; kanın şekilli elemanlarının, kanın serum miktarına oranıdır. Kanın oksijen taşıma kapasitesini ölçmek için HCT ile birlikte hemoblobin testi de istenir. Özellikle bebeklerde, gebe kadınlarda, bakım evlerinde yaşayan yaşlılarda, adet gören kadınlarda hemoglobin ve hematokrit değeri kontrol edilmelidir. Bu testlerin en önemli yanı aneminin tespit edilebilmesini sağlamasıdır.
HCT TESTİ NASIL YAPILIR?
İnce uzun tüpe alınan kan santrifüj makinesine konulur. Kanın içindeki ağır olan hücreler dibe çökerken daha hafif olan plazma üstte kalır. Plazma ve kan hücrelerinin arasındaki sınır değeri okunur. Bu hastanın hematokrit değeridir. Hematokrit bulmanın diğer yolu ise hemogram cihazıdır. 1 dk işlem ile sonuca ulaşılabilir.
HCT TESTİ NEDEN YAPILIR?
HTC ile tespit edilen hematokrit değerinin düşük veya yüksek olmasını bazı belirtileri vardır. Bu sorunlar ile doktorunuza başvurduğunuz zaman bunu HTC değerinin düşük veya yüksek olmasından dolayı mı olduğunu tespit etmek ister ve kan tahlili ister. Oksijen taşımakla sorumlu olan bu hücrelerin yoğunluğu az olduğu zaman nefes darlığı görülebilir. Bunun dışında sürekli halsizlik, güç kaybı, isteksizlik, artan yorgunluk, baş dönmesi, göz kararması, cilt rengi solukluğu, dalak büyümesi, sık idrara çıkma, ani kilo kaybı, sık yaşanan baş ağrısı, sık sık susuzluk çekmek gibi nedenler hematokrit düşüklüğü veya yüsekliği sebebiyle olabilir. Bu gibi durumlarda dahiliye veya hematoloji uzmanına danışmak iyi olur.
HCT kan tahlili ile tespit edilen hematokrit değeri, yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişmektedir. Aynı zamanda bu değerlerin okunduğu makinelere göre değişkenlik gösterebilir. Bu değerler bilgi vermek amacıyladır. Uzmanlar tarafından değerlendirilmesi daha doğru olur. HCT normal değerleri şöyledir;
Yenidoğanlarda: %55- %68
1 haftalık bebeklerde: %47- %65
1 aylık bebeklerde: %37- %49
3 aylık bebeklerde: %30- %36
1 yaş bebeklerde: %29- %41
10 yaş çocuklarda: %36- %40
Yetişkin erkeklerde: %42-%54
Yetişkin kadınlarda: %38-%46
Gebe kadınlarda: en düşük %30- %34 ve en yüksek %46
Yüksek rakımda oturan insanlarda: erkeklerde %45 ila %61, kadınlarda %41 ila %56’dır. Bu seviye, insanların oturduğu yüksekliğe göre artmaktadır. Yüksek rakımlarda; atmosferdeki oksijen yoğunluğu azaldığından kırmızı kan hücrelerinin oksijen taşıma kapasitesi talebi artar.
HCT değerinin normal parametrelerin altında olmasına hematokrit düşüklüğü denir. Anemi ya da kansızlık olarak da adlandırılan HCT düşüklüğünün bazı nedenleri olabilir. Bu durumda hastada bitkinlik, halsizlik, çabuk yorulma, solgun görünüm, zayıflık, saç dökülmesi ve nefes darlığı gibi belirtiler görülebilir.
HCT DÜŞÜKLÜĞÜ SEBEPLERİ
HCT değerinin normalden düşük çıkmasının bilinen bazı nedenleri vardır. İlk olarak anemi-kansızlık akla gelse bile onun dışında başka sebepler nedeniyle HCT düşüklüğü yaşanabilir. HCT düşüklüğü nedenleri başlıca şunlardır;
Cerrahi veya travma nedeniyle iç veya dış kanamalar
Orak hücreli anemi, dalak büyümesi gibi nedenlerle oluşan kontrolsüz alyuvar yıkımları
Alyuvar üretiminin kemik iliği baskılanması, kanser gibi nedenlerle yavaşlaması
Özellikle B 12 vitamini, demir eksikliği gibi mineral, vitamin ve gıda yetersizlikleri
Kemoterapi ve böbrek yetmezliği ilaçları kullanılması
Uzun süreli ve aşırı miktarda alkol tüketimi
HCT DÜŞÜKLÜĞÜNÜN NEDEN OLABİLECEĞİ DURUMLAR
Kırmızı kan hücrelerinin hacminin toplam kan hacmine oranını belirleyen HCT kan testi sonucunda düşük bir değer tespit etmek hücrelere yeteri oksijen taşınamayacağı anlamına gelir. Bu nedenle kişinin sürekli bir yorgunluk ve kendini halsiz hissetmesi görülmeye başlanır. Bunun dışında Daha fazla kan ile farkı kapatmak isteyen fakat kalp yetmezliğine neden olabilecek taşıkardi ve çarpıntı gibi olaylar da yaşanabilir. HCT düşüklüğü, fark edilmediği zaman diğer hastalıkları tetikleyebilir ve ölüme neden olabilir.
HCT DÜŞÜKLÜĞÜ DOĞAL TEDAVİSİ
Bir nevi kansızlık yaşandığı için HCT düşüklüğü görülen kişi diyetine ona göre hazırlamalı ve uygulamalıdır. Bunun için ise elden geldiğince uygun besinler tüketilmelidir. Mesela et, balık, yumurta, süt, yeşil yapraklı sebzeler, yoğurt, fasulye, bezelye tüketimi ile folik asit, demir, B12 vitamini eksikliği giderilebilir. Bunların yeterli olmaması durumunda doktorunuzun tavsiye ettiği ilaçları kullanmak, egzersizi hayatına sokmak gerekir. Eğer ileri seviyede olursa o zaman kan nakli ihtiyacı doğabilir.
HCT yüksekliği, normal hematokrit seviyesinden daha yüksek olması durumudur. Bu durumda anormal derecede yükselmiş alyuvar hücresi gözlenir. Eğer kişi yüksek rakımlı bir yerde yaşıyorsa oksijen yoğunluğu nedeniyle kırmızı kan hücreleri sayısı artmış olabilir ve bu durum HCT yüksekliğine neden olabilir. Bu yüzden test sonuçlarını bireyin yaşadığı yere göre değerlendirmek gerekir.
HCT yüksekliği belirtileri olarak yine halsizlik, yorgunluk olmak üzere baş ağrısı, karın ağrısı, kaşıntı, kolay morarma, eklem ve kas ağrıları ile dışkıda kan tespiti gibi maddeler sayılabilir.
HCT YÜKSEKLİĞİ NEDENLERİ
Yüksek rakımlı yerlerde yaşamanın HCT yüksekliğine neden olabileceğini söylemiştik. Bunun dışında sigara içmek, akciğerlerde yaşanacak hastalıklardan dolayı vücuda yeterli oksijen gitmemesi de hematokrit değerinin yükselmesine sebep olacaktır. Kalp rahatsızlıkları, aşırı miktarda alyuvar üretimi, vücudun susuz kalması ya da aşırı su kaybı gibi durumlar ile alyuvar sayısını artıran madde kullanımı nedeniyle HCT değeri yükselir. Doping kullanımı nedeniyle yine HCT değeri yükselmesi gözlenir.
HCT YÜKSEKLİĞİ NEYE SEBEP OLUR?
HCT yüksekliğinin uzun süreli olması nedeniyle kanın damar içinde pıhtılaşması, kalp sorunları ve felç riski artar. Aynı zamanda bu durumda olan kişiler sıcağa katlanamaz, terleme ve halsizlik durumu sıklıkla yaşarlar.
HCT YÜKSEKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
HCT yüksekliği tespit edildi ise bu sefer demir içeren besinlerin tüketimi azaltılmalıdır. Bunlara örnek olarak et, ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler, balık, midyeyi sayabiliriz.
Vücudun su kaybının bir nedeni de idrar söktürücü içeceklerin tüketimidir. Alkol, çay ve kahve bunların başında gelir. Vücudun susuz kalmaması için günlük 8 bardak su içilmelidir.
Vücudun alyuvar üretmesini teşvik eden naringin maddesi greyfurtta mevcut olup bu meyvenin suyu aşırıya kaçmamak suretiyle tüketilebilir.
Egzersiz yapmamız sağlığımız için önemlidir. Fakat HCT yüksekliği durumunda ağır egzersiz yapmak oksijen ihtiyacını dolasıyla alyuvar üretimini artıracağı için tavsiye edilmez.
Kan bağışı yapmak alyuvar yoğunluğunu kısmen azaltacağı için HCT yüksekliği görülen bireyler için tavsiye edilir.
Kanı sulandırmak HCT değerini normale düşürebilir. Bu nedenle 40 yaşın üzerinde olanlar günlük bir tane aspirin içebilirler. Diğer yandan deniz seviyesine yakın yerlerde yaşamak da HCT seviyesini düşürüp normale dönmesini sağlayabilir.
Sigaranın sağlığımız için hiçbir şekilde kesinlikle kullanılmaması gerekir. HCT yüksekliği görülen kişilerde oksijen ihtiyacını artırması ve alyuvar sayısını yükseltmesi nedeniyle sigara kesinlikle bırakılmalıdır.
