Küresel sorunlar New York'ta masaya yatırılacak
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (AA) - MUSTAFA KELEŞ - Birleşmiş Milletler (BM) 72. Genel Kurulu, gelecek hafta 120'den fazla devlet ya da hükümet başkanının katılımıyla başlayacak.
Her yıl eylül ayında dünya liderlerini bir araya getirerek gündemdeki küresel meselelerin tartışılmasına imkan sağlayan BM Zirvesi, BM Genel Merkezi'nin bulunduğu New York'ta 19 Eylül Salı günü başlayacak ve son konuşmaların yapılacağı 25 Eylül'de sona erecek.
Türkiye'yi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın temsil edeceği BM 72. Genel Kuruluna, 127 devlet ya da hükümet başkanı katılacak.
Erdoğan ile ilgili bakanlar da hem BM zirvesi kapsamındaki yan toplantılara katılacak hem de bir çok ülkeden muhataplarıyla bir araya gelme fırsatı bulacak.
BM Genel Kurulunda, "İnsana Odaklanma: Sürdürülebilir Bir Dünyada Herkes İçin Barış ve İnsanca Bir Yaşam İçin Mücadele" teması işlenecek.
Bu yılki zirvede bazı ilkler de yaşanacak. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, ABD Başkanı Donald Trump ve Fransa Devlet Başkanı Emmanuel Macron yeni görevleriyle ilk kez BM Genel Kuruluna hitap edecekler.
Her yıl olduğu gibi bu yıl da teamüller gereği ilk konuşmayı Brezilya temsilcisi, ikincisini ise ev sahibi ABD Başkanı yapacak. Güncel konuşma programına göre Erdoğan salı günü öğleden önce 16. sırada konuşacak.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Almanya Başbakanı Angela Merkel, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ise New York'a gelmeyecek. Rusya ve Çin bakan düzeyinde, Almanya ise Başbakan Yardımcısı düzeyinde temsil edilecek.
BM toplantılarına medyanın ilgisi de oldukça yüksek. BM'den yapılan açıklamada toplantılar için yaklaşık 3 bin medya mensubunun akredite olduğu duyuruldu.
- Kuzey Kore ve Arakan
BM Zirvesinin bu yılki gündeminde Kuzey Kore'nin tüm dünyanın tepkisine rağmen nükleer denemeleri sürdürmesi ve Myanmar'da yaşanan insanlık dramının ön sıralarda yer alması bekleniyor. Kuzey Kore'nin, bu hafta başında BM Güvenlik Konseyi'nde yeni ekonomik yaptırımlar kabul edilmesine rağmen balistik füze fırlatmasıyla, özellikle BMGK üyesi ülke liderlerinin öncelikli gündemi olacağı öngörülüyor.
Arakan konusunun ise başta Erdoğan ve diğer Müslüman ülke liderlerinin BM Genel Kurulu konuşmalarında ve ikili toplantılarında önemli yer tutması bekleniyor ancak Çin'in tutumu nedeniyle krize BMGK'da çözüm bulunması beklentileri oldukça düşük.
Myanmar Dışişleri Bakanı ve Devlet Başkanlığından Sorumlu Devlet Bakanı Aung San Suu Çi, uluslararası toplumun tepkilerini de göz önünde bulundurarak New York'a gelmeyeceğini duyurmuştu.
- Trump'ın BM reformu gündemi BM toplantıları öncesi New York'ta önemli bir toplantı daha yapılacak. Trump tarafından BM reformu konusunun görüşülmesi için 18 Eylül'de gerçekleştirilecek toplantıya liderler davet edildi ancak henüz kimlerin katılacağı açıklanmadı. BM'deki toplantının programında şimdilik Trump ile BM Genel Sekreteri Guterres'in konuşma yapacağı görülüyor.
Toplantıda BM reformu için ABD tarafından hazırlanan 10 maddelik taslak sunulacak ve ülkelerden bu taslağa destek vermeleri istenecek.
Trump, başkanlığa seçilmeden önce yaptığı konuşmalarda, BM'yi "işlevsiz ve diplomatların hoşça vakit geçirdiği kulüp" olarak eleştirmişti.
ABD'nin BM bütçesine diğer ülkelere nazaran "haksız biçimde daha fazla finansal katkı yaptığını" savunan Trump, bunu düşürmeye çalışıyor ve BM'yi bütçeyi daha etkili kullanmaya çağırıyor.
BM ana bütçesinin yüzde 22'sini ABD karşılıyor. Barışgücü operasyonları bütçesinin de yüzde 27'sini karşılayan ABD, Trump'ın göreve gelmesinin ardından bu payı azaltma kararı almıştı.
Trump yönetimi, İsrail'in Filistinlilere karşı işlediği suçları eleştiren BM İnsan Hakları Konseyinin de reformdan geçirilmesi gerektiğini savunuyor.
BM Genel Sekreteri Guterres de hem seçim kampanyasında hem de göreve başladıktan sonra BM'de reform yapılması gerektiğini ısrarla vurgulamıştı.
Bu reform taleplerinin daha çok bütçe, bürokrasi ve yönetim konularında olduğu, Güvenlik Konseyi ve daimi üyelik konusunda değişiklik beklenmediği belirtiliyor.
- İklim değişikliği ve nükleer silahların yasaklanması anlaşması BM zirvesi kapsamında gerçekleşecek diğer önemli bir etkinlik ise üye ülkelerin imzasına açılacak Nükleer Silahların Yasaklanması Anlaşması. BM'de 20 Eylül Çarşamba günü tüm üyelerin imzasına açılacak uluslararası anlaşma, temmuzda BM Genel Kurulunda 122 ülkenin desteğiyle kabul edilmişti.
Anlaşmada nükleer silahların tüm dünyada kaldırılması hedef olarak gösterilse de taraflara karşı herhangi bir yaptırım uygulanması öngörülmüyor. Nükleer silah karşıtı ülkeler ve sivil toplum kuruluşları, anlaşmayı bu silahların tamamen imhasına gidecek yolda bir adım olarak görüyor.
Anlaşmaya karşı çıkan BM Güvenlik Konseyi daimi üyeleri ve nükleer silah sahibi ABD, İngiltere, Rusya, Fransa ve Çin, anlaşmanın müzakerelerine ve oylamasına katılmamıştı.
Kuzey Kore'ye nükleer faaliyetleri nedeniyle yaptırım uygulanması kararını alan bu ülkelerin, nükleer silahların tamamen kaldırılmasını isteyen anlaşmaya karşı çıkmaları sivil toplum örgütleri tarafından eleştiriliyor.
Liderlerin gelecek hafta BM'de görüşecekleri diğer bir konu ise Paris İklim Anlaşması olacak. Geçen yıl imzalanan anlaşmadan Trump yönetimi ABD'yi çıkarma kararı almıştı.
Trump'ı bu karardan döndürmek için başta Fransa olmak üzere bazı ülkelerin ve BM Genel Sekreterliğinin yoğun çaba sarf edeceği belirtiliyor.
