Nobel Kimya Ödülü sahiplerini buldu

Nobel Kimya Ödülü'nün bu yılki sahibi, numunelerin son derece düşük sıcaklıkta incelenmesine olanak tanıyan kiro-elektron mikroskobisini geliştiren İsviçreli Jacques Dubochet, Alman Joachim Frank ve İngiliz Richard Henderson'un oldu.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi Nobel Komitesi, Nobel Kimya Ödülü'nün "çözelti haldeki biyomoleküllerde yüksek çözünürlüklü yapının belirlenmesini sağlayan kiro-elektron mikroskobisini geliştirdikleri için" Dubochet, Frank ve Henderson arasında paylaştırıldığını açıkladı.

Akademiden yapılan açıklamada, "Biyomoleküllerin görüntülenmesini hem kolaylaştıran hem de ilerleten kiro-elektron mikroskobisini geliştiren Dubochet, Frank ve Henderson, bu yılki Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Bilim adamlarınıngeliştirdiği yöntem, biyokimya alanında yeni bir çağın başlangıcı oldu. Güçlü elektron ışınları biyolojik materyali öldürdüğü için elektron mikroskoplarının sadece ölü maddelerin görüntülenmesine uygun olduğu sanılıyordu. 1990'da Henderson, elektron mikroskobunda atomik çözünürlükte bir proteinin üç boyutlu görüntüsünü elde etmeyi başardı. Dubochet, Frank ve Henderson'ın çalışmaları sayesinde elektron mikroskobu, çok daha verimli bir biçimde kullanılmaya başlandı. 2013'te atomik çözünürlük hedefine ulaşıldı ve araştırmacılar, artıkbiyomoleküllerin üç boyutlu yapısını düzenli olarak elde edebiliyor. Geçen birkaç yılda bilimsel literatür, antibiyotik dirence yol açan proteinlerden Zika virüsünün yüzeyine kadar her şeyin görüntüleriyle doldu. Büyük bir hızla gelişen biyokimyayı heyecan verici bir gelecek bekliyor." ifadeleri kullanıldı.

- Jacques Dubochet

Dubochet, 1942'de İsviçre'de dünyaya geldi. Cenevre ve Basel'de eğitim gören Dubochet, halihazırda Lozan Üniversitesinde görevine devam ediyor.

- Joachim Frank 1940'ta Almanya'da dünyaya gelen Frank, 1970'te Münih Üniversitesinden mezun oldu. ABD'de yaşayan Frank, New York'taki Columbia Üniversitesinde öğretim üyesi olarak çalışıyor.

- Richard Henderson Henderson, 1945'te İngiltere'de dünyaya geldi ve 1969'da da Cambridge Üniversitesinden mezun oldu. Henderson, Cambridge'de Moleküler Biyoloji alanında çalışmalarını sürdürüyor.Dubochet, Frank ve Henderson, 9 milyon İsveç Kronu (yaklaşık 4 milyon lira) tutarındaki ödülü paylaşacak. Üç bilim adamına, Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü 10 Aralık'ta düzenlenecek ödül töreninde birer diploma ve altın madalya da verilecek.

Nobel Edebiyat Ödülü'nün sahibi yarın belli olacak. Norveç Nobel Komitesi cuma günü Barış Ödülü'nün, İsveç Kraliyet Bilim Akademesi de pazartesi günü Ekonomi Ödülü'nün sahiplerini açıklayacak.

- Nobel'in son isteği İsveçli kimya mühendisi Alfred Nobel, ölümünden bir yıl önce, 27 Kasım 1895'te üçüncü ve son vasiyetini imzalamıştı. Ölümünden sonra her yıl fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış alanlarında insanlığa büyük katkıda bulunan araştırmacılara verilecek bir ödülün kurulmasını isteyen Nobel, bunun için kendi keşfi olan dinamit ve diğer patlayıcı maddelerden elde ettiği 33,2 milyon İsveç kronu (yaklaşık 19 milyon lira) tutarındaki servetinin yüzde 94'ünü bağışlamıştı. 1867'de keşfettiği dinamit ve çeşitli ülkelerde kurduğu çok sayıda patlayıcı fabrikasından büyük bir servet elde eden Nobel'in servetini insanlığın geleceği için çalışan bilim adamlarına bağışlama fikrinin, bir Fransız gazetesinde yanlışlıkla verilen ölüm ilanına dayandığı sanılıyor.

İtalya'ya balistit barutu sattığı için 1891'de Fransa tarafından "hain" ilan edilen Alfred Nobel'in ağabeyi ve iş ortağı Ludvig, 1888'de Cannes'da yaşamını yitirmişti. Ölenin Ludvig değil, Alfred Nobel olduğuna dair yanlış istihbarat alan bir Fransız gazetesi, "Ölüm tüccarı öldü" başlıklı bir ilan yayımlamıştı. İlanda "Daha önce hiç olmadığı kadar hızlı bir biçimde ve daha fazla sayıda insanın ölümünü sağlayacak yöntemler bularak zengin olan Dr. Alfred Nobel, dün öldü."ifadeleri kullanılmıştı. Ölenin Alfred değil, kardeşi Ludvig Nobel olduğunun anlaşılması üzerine gazete, bir düzeltme yayımlamıştı. Hayatı boyuncu evlenmeyen ve çocuğu olmayan Alfred Nobel'in, ilanı okuyunca çok üzüldüğü vegelecek nesillerin kendisini nasıl hatırlayacağı konusunda endişeye kapıldığı ileri sürülüyor.

Nobel'in atadığı Ragnar Sohlman and Rudolf Lilljequist, bilim adamının servetiyle ilgilenmek ve ödülleri dağıtmak için 1900'da Nobel Vakfını kurdu. Nobel Vakfı, ödül verileceklerin seçiminde herhangi bir rol oynamıyor. Daha çok bir yatırım şirketi gibi faaliyette bulunan Vakıf, ödüller için finansal temel oluşturmak üzere Nobel'in servetiyle yatırımda bulunuyor. Vakıf, İsveç'te tüm vergilerden, ABD'de de yatırım vergilerinden muaf tutuluyor. Vakfın, beş kişiden oluşan yönetim kurulunun başkanını İsveç Kralı atıyor.

Bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, İsveç Kraliyet Bilim Akademisi Nobel Komitesi ve Norveç Nobel Komitesinin her bir alan için seçilen üyeleri tarafından belirleniyor. Akademi üyelerinin yaptığı oylamada oyların çoğunu alan aday ödülün sahibi oluyor.

İlk Nobel ödülleri, beş alanda 1901'de dağıtılmıştı. Nobel'in ilk sahipleri X ışınlarını keşfeden Wilhelm Röntgen, kimyasal termodinamiklerin anlaşılmasını sağlayan Jacobus van 't Hoff, Fransız şair Sully Prudhomme ve difteri tedavisinde kullanılan bir antidoksin geliştiren Alman mikrobiyolog Emil von Behring olmuştu. Kızıl Haç Hareketini kuran İsviçreli Henri Dunant ile Barış Ligini kuran Fransız Frederic Passy, Nobel Barış Ödülü'nün ilk sahipleri olarak tarihe geçmişti.

İsveç Merkez Bankası da 1968'de Nobel'inanısına Ekonomik Bilimler Ödülünü kurmuş, böylece her yıl 6 farklı alanda Nobel Ödülü verilmeye başlanmıştı.

- Nobel Kimya ÖdülüNobel Ödülleri'nin verilmeye başladığı 1901'den bu yana 108 kez Nobel Kimya Ödülü verildi. Toplam 175 kişiye layık görülen ödüllerden 63'ü tek bir kişiye verilirken 23'ü 2 kişi, 22'si de 3 kişi arasında paylaştırıldı.Nobel Kimya Ödülü'ne şimdiye kadar sadece 4 kadın layık görüldü: Marie Curie (1911) , Curie'nin kızı Irene Joliot-Curie (1935), Dorothy Crowfoot Hodgkin (1964) ve Ada Yonath (2009).

Nobel Kimya Ödülü'nü alan en genç bilim adamı Frederic Joliot oldu. Joliot, 1935'te eşi Irene Jolio-Curie ile ödülü kazandığında 35 yaşındaydı.

Nobel Kimya Ödülü verilen en yaşlı bilim adamı ise 2002'de 85 yaşındayken ödüle layık görülen John B. Fenn oldu.

Frederick Sanger, 1958 ve 1980 yıllarında iki kez Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülerek alanında iki kez Nobel kazanan tek bilim adamı oldu.

- Curie ailesinin Nobel başarısıCurie ailesi, evlerine 6 Nobel Ödülü götürerek Nobel tarihindeki en başarılı aile oldu. Marie ve Pierre Curie çifti, ilk ödüllerini 1903'te fizik alanında kazandı. Marie Curie, 1911'de bu kez de Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Çiftin tıpkı kendileri gibi bilim alanında kariyer yapan büyük kızları, Irene Joliot-Curie, 1935'te eşi Frederic Joliot ile Nobel Kimya Ödülü'nün sahibi oldu. Curie çiftinin UNICEF için çalışan küçük kızları Eve Curie'nin eşi Henry R. Labouisse de 1965'te UNICEF adına Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

- Ödülünü alamayanlarNobel Kimya Ödülü'nü kazanan iki Alman bilim adamı, ödüllerini alamadı. Nobel Komitesi, Kimya Ödülü'nü 1938'de Richard Kuhn ve 1939'da da Adolf Butenandt'a verdi. Kuhn ve Butenandt, Nazi lideri Adolf Hitler'in yasak getirmesi sonucu ödüllerini alamadılar. 1939'da Nobel Tıp Ödülü'ne layık görülen Gerhard Domagk da aynı yasak nedeniyle ödül törenine katılamadı. Üç bilim adamı, sonraki yıllarda diploma ve madalyalarına kavuştu ancak para ödüllerini alamadılar. Nobel Kimya Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam bir de İsveçli heykeltıraş ve gravürcü Erik Lindberg tarafından tasarlanan madalya veriliyor. İsveç Kraliyet Bilim Akademisi'nin fizik ve kimya alanlarında ödül kazananlara takdim ettiği madalyada Mısır'ın en büyük tanrıçası İsis'e benzeyen bir doğa tanrıçası bulunuyor. Bulutların arasından çıkan tanrıça, kolları arasında bereketi simgeleyen bir boynuz tutuyor. Madalyada tanrıçanın yüzünü örten peçeyi ise "Bilim'in Dahisi" açıyor.

Madalyada aynı zamanda Vergilius'un Aeneid adlı eserinden "Inventas vitam juvat excoluisse per artes" ifadesi bulunuyor. Latince ifade, "Yeni buluşlar, sanatla güzelleşen hayatı daha da zengin kılar." anlamına geliyor.

Nobel ödülünü kazananlar için İngilizce "Nobel Laureates" ifadesi kullanılıyor. "Laureate" sözcüğü, defne dalları ve yapraklarından yapılan taç anlamına geliyor. Antik Yunan'da müziğin, güzel sanatların, güneşin, ateşin ve şiirin tanrısı olan Apollon tarafından takılan defne tacı, spor müsabakalarının ve şiir yarışmalarının kazananlarına "gurur sembolü" olarak armağan ediliyordu.