Paket, hem referanduma hem mahkemeye

Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in, halkoyuna sunacağını açıkladığı pakette, cumhurbaşkanının 5 yıllığına halk tarafından seçilmesi, seçimlerin 4 yılda bir yapılması başta olmak üzere bir dizi değişikliği içeriyor.

Sezer paketi daha önce rejimi sıkıntıya sokacağı, siyasal yönden iki başlı yürütme erki yaratacağı gibi gerekçelerle veto etmişti. Cumhurbaşkanı Sezer'in halkoyuna sunduğu ve Anayasa Mahkemesi'ne dava açacağını da bildirdiği Anayasa değişiklik paketi, şu düzenlemeleri getiriyor:

Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim görmüş TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilecek. Cumhurbaşkanının görev süresi, 5 yıla indirilecek. Bir kimse, en fazla iki defa (5 artı 5) Cumhurbaşkanı seçilebilecek. Cumhurbaşkanlığına, TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi, 20 milletvekilinin yazılı teklifiyle mümkün olacak. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçiminde aldıkları geçerli oyların toplamı yüzde 10'u aşan partiler de ortak Cumhurbaşkanı adayı gösterebilecek.

Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar, görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam edecek. Anayasanın, "seçim kanunlarında yapılacak değişikliklerin, yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde uygulanamayacağına" ilişkin maddesi, Cumhurbaşkanı seçiminde dikkate alınmayacak.

CUMHURBAŞKANI SEÇİM SÜRECİ

Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin sona ermesinden önceki 60 gün içinde makamın herhangi bir nedenle boşalması halinde de boşalmayı takip eden 60 gün içinde tamamlanacak. 11. Cumhurbaşkanı seçiminin ilk tur oylaması, kanunun Resmi Gazetede yayımını takip eden 40. günden sonraki ilk pazar günü yapılacak. İlk turda, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, oylamayı izleyen ikinci pazar günü, ikinci tur yapılacak. Bu oylamaya, ilk turda en çok oyu alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilecek.

Anayasanın 101. maddesince gösterilen adaylar, yazılı muvafakatları, Anayasadaki şartları içeren ve diğer ilgili belgelerle, ilk tur oylama tarihinden 30 gün önce TBMM Başkanlığına başvuracak. Adayların başvurularında eksik bilgi ve belge tespit edilmesi halinde, TBMM Başkanlığı tarafından, eksikliklerin giderilmesi için 3 günlük kesin süre verilecek. Bu süre içinde eksikliklerin giderilmemesi halinde adaylar, adaylıktan çekilmiş sayılacak. TBMM Başkanlığınca, Anayasa'nın 101. maddesinde belirtilen nitelikleri taşıdıkları anlaşılan adaylara ilişkin kesin liste, 2 gün içinde ilan edilecek ve YSK'ya bildirilecek.

OY SIRALAMASI ESAS ALINACAK

Cumhurbaşkanı adayı gösterilen kamu görevlisi ise, aday gösterildiği tarihten itibaren görevinden ayrılmış sayılacak. Görevinden ayrılan kamu görevlisinin Cumhurbaşkanı seçilememesi halinde, görevine geri dönmesi konusunda ilgili kanun hükümleri uygulanacak. Birinci tur seçim sonuçlarının kesinleşmesinden 2'nci tur oylamanın sonuçlanmasına kadar, 2'nci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki oy sıralaması esas alınarak sıradaki adayla doldurularak yapılacak.

İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılacak. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olacak. Cumhurbaşkanının seçilmesine ilişkin usul ve esasların kanunla düzenlenmesine kadar, Milletvekili Seçimi Kanunu, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Siyasi Partiler Kanunu, Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun ile diğer kanunların,maddeye aykırı olmayan hükümleri uygulanacak.Anayasanın bazı maddelerinde değişiklik ile 2 geçici madde eklenmesini öngören bu kanun, yayımı tarihinde yürürlüğe girecek ve halk oyuna sunulması halinde tümüyle oylanacak.

GENEL SEÇİMLER 4 YILDA BİR YAPILACAK

Anayasa değişikliği ile, 5 yılda bir yapılan genel seçimler de 4 yılda bir yapılacak. TBMM, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde, üye tamsayısının en az üçte biri (184) ile toplanacak. TBMM, Anayasa'da başkaca bir hüküm yoksa, toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla karar verecek. Ancak karar yeter sayısı, hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından (138) az olamayacak.

CUMHURBAŞKANI SEZER VETO ETMİŞTİ

Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, 11 Mayıs Cuma günü Meclis tarafından Köşk'e gönderilen Anayasa değişikliği paketini, 15 günlük inceleme süresi sonunda 25 Mayıs'ta veto etmişti. Sezer, Meclis'e iade gerekçesinde değişiklik paketinde yer alan düzenlemelerin rejimi sıkıntıya sokacağını belirtmişti. Sezer'in 10 başlıkta toplanabilecek gerekçeleri şöyle:

1- Bu sistem, bir yandan parlamenter modelden uzaklaştırır. Yaratabileceği sorunlar rejimi sıkıntıya sokar.

2- Bir yandan güçlü bir Başbakan, bir yandan geniş yetkilerle donatılmış ve halk tarafından seçilmiş bir Cumhurbaşkanı siyasal yönden iki başlı yürütme erki yaratır

3-Cumhurbaşkanı'nın halk tarafından seçtirmek, yürütme organının iki kesimini de siyasallaştırır, cumhurbaşkanını denge ve istikrar unsuru olmaktan çıkarır.

4-Halk tarafından seçilen cumhurbaşkanı, Türk Ulusu'nun birliğini temsil gücünden yararlanarak "yürütme organı" dışında ulusal egemenliği kullanan bir makam durumuna gelebilecektir.

5-Halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanı'nın, ya dengelenemez bir iktidar gücü yaratılmasına; ya da çekişmelere ve Devlet otoritesinin zayıflayıp bölünmesine neden olabilecektir.

6-Cumhurbaşkanı'nın halkoyu ile seçilmesi, tam çatışma ya da tam bütünleşme sonucunu doğurabilecek, bu da devlet düzeneğine zarar verecektir.

7-Cumhurbaşkanı seçimini öneren ve sağlayan partiye olan gönülborcu nedeniyle yansız ve bağımsız davranamayacaktır.

8-Cumhurbaşkanı ile yönetim arasında yönetim krzi çıkacaktır. Krizi önleyecek düzenek olmaması rejime zarar verecektir.

9-Sistem irdelenmeden yalnızca Cumhurbaşkanı seçimine indirgenen değişiklik, anayasal düzeni sorunlu duruma getirecektir.

10-İkinci kez seçilebilme kaygısı, görev ve yetkilerini kullanırken ödün vermesi ve baskılara boyun eğmesi sonucunu getirecek. Bu durum cumhurbaşkanının yansızlığını zedeliyecek istikrar ve denge sağlayıcı işlevini anlamsız hale getirecek.

ANKA