BİZE ULAŞIN
İleri yaşlarda ortaya çıkan birçok sağlık sorununun temelinde çevresel faktörler ve önlenebilir nedenler yattığını belirten Acıbadem Ataşehir Cerrahi Tıp Merkezi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Göksel Somay, beyni genç tutmanın ve sağlıklı yaşlanmanın 10 püf noktasını Mynet okurları için anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.
Günde 30-45 dakika egzersiz ile dikkat ve bellek olumlu etkilenebileceği gibi kalp-damar hastalıkları ve kronik dejeneratif beyin hastalıklarının gelişimi (Alzheimer tipi demans, Parkinson hastalığı, beyin damar hastalıkları gibi) engellenebilir veya hastalık ile ilgili süreçler yavaşlatılabilir. Meditasyon, nefes alma teknikleri, yoga gibi mental rahatlatıcı ve bedensel dinlendirici aktivitelerin bellek üzerinde olumlu etkileri olur.
Hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı ve kolesterol yüksekliği gibi hastalıkların tanısında gecikme veya tedavinin yetersizliği unutkanlık ile ilgili süreçleri olumsuz etkiler. Yıllık veya önerilen sıklıkta sağlık kontrolleri ihmal edilmemelidir.
Sürekli ve yoğun stres ile yaşayan kişilerde dikkat ve bellek üzerinde ciddi olumsuz etki oluşur. Stres ile nöral kök hücre oluşumu ve sinaptik yeni oluşumlar (nöroplastisite) olumsuz etkilenir ki özellikle bellek ile ilgili en önemli anatomik alan olan hipokampus strese çok duyarlıdır. Stres ile mücadele edilmeli ve gerekirse uzman hekim desteği alınmalıdır.
Sigara ve aşırı alkolün sağlığa zararları sayısız bilimsel araştırma ile ortaya konulmuştur. Alkol beyin fonksiyonlarını baskıladığından beyin yorgunluğuna neden olarak unutkanlık ve bellek sorunlarına yol açmaktadır. Aynı şekilde aktif veya pasif sigara içiciliği sigaranın içerdiği toksik maddeler ile damar sistemi ve solunum sisteminde yarattığı zararlı etkiler yanı sıra konsantrasyon güçlüğüne ve bellek bozukluğuna kaçınılmaz bir şekilde sebep olmaktadır.
Bu nedenle sağlıklı bir hayat sürmek, sağlıklı yaşlanmak için sigara ve alkolden uzak durmak büyük önem taşımaktadır.
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Göksel Somay “Mental egzersiz yani zihinsel aktiviteleri tekrarlamak veya yeni aktiviteler bulmak ve geliştirmek beyin hücrelerinde ve bağlantılarında yeniden yapılanmayı tetikleyen en önemli unsurlardan biridir. Yeni bir hobi, yeni bir dil öğrenmek, dans etmek, fotoğraf çekmek gibi aktiviteler önerilebilir. Okumak, yazmak, not almak, daha önce alınan notları tekrarlamak, eski anılara ait resim veya notları tekrar incelemek gibi mental aktiviteler belleği olumlu etkiler” diyor.
Kaliteli ve yeterli uyku, öğrenilen bilgilerin kaydedilmesinde oldukça önemlidir. Farklı uyku evrelerinin (REM ve Non-REM) beynin bellek ile ilgili anatomik alanları üzerinde farklı etkileri olduğu bilinmektedir. Uyku bozukluğu yaşayanlarda yeni bilgileri öğrenme yavaşlar, bellek bozuklukları ve karar verme yetileri olumsuz etkilenir.
Uyku bozukluğu varsa gecikmeden tedavi edilmelidir.
Uyku bozukluğu veya depresyon önemli derecede dikkat ve bellek bozukluklarının sebebi olmakla birlikte bu konuda kullanılan ilaç tedavilerinin bazılarının (uyku ilaçları ve antidepresanlar) dikkat ve konsantrasyon ve dolayısıyla bellek fonksiyonları üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Bu sebeple nöroloji ve /veya psikiyatri uzmanına danışmadan uyku veya depresyon yakınmaları için rasgele ve reçetesiz ilaç alınmamalı ve uzman hekim kontrolünde en güvenli ilaçlar kullanılmalıdır.
İleri yaşlarda kişilerde içe kapanıklığın artması, teknolojik cihazları kullanmaktan kaçınma davranışları ile sık karşılaşılır. Bu sosyal çekilme hali dikkat ve bellek fonksiyonlarını yavaşlatır ve mutsuzluğa yol açar. Yaş ne olursa olsun içe kapanılmamalı, teknolojik cihazları kullanmak için çaba gösterilmelidir. Teknolojik cihazlardaki aktiviteler ile motor kontrol, işleyen bellek, görsel bellek, yakın ve uzak hafıza ve karar verme yetilerinde olumlu etkilenme olduğu bilinmektedir.
Günümüzün teknoloji veya dijital dünyasında özellikle genç-orta yaş döneminde bilgisayar, cep telefonu, e-postalar, sosyal ağlar vs ile sürekli temas halinde olunmasından dolayı beyinde bilgi akışı çok hızlı olmakta ve bellek kaydı için gerekli olan düşünme, tekrarlama, analiz etme, sonuç çıkarma, tartışma gibi gerekli olan süreçler yaşanmadığı veya hızlı geçildiği için bellek kayıtlama fonksiyonları yetersiz kalmaktadır. Mümkünse yapılması gereken işler önem sırasına göre sıralanmalı ve gereksiz olanlardan uzak durulmalı ve daha iyi organize olunmalıdır.
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Göksel Somay “Dengeli beslenmek oldukça önemlidir. Bu konuda ihtiyaç hissediliyorsa uzman doktor ile görüşerek kişiye özel diyet önerileri alınmalıdır. Birçok kaynak incelendiğinde dikkat ve bellek ile ilgili faydalı olduğuna inanılan gıda listeleri görmekteyiz: B, C, E ve D gibi vitaminler; çinko, folik asit, magnezyum gibi mineraller; omega -3 içeren somon ve sardalya gibi balıklar; antioksidan ve flavonoidleri içeren yaban mersini, böğürtlen, üzüm, fındık, ceviz, badem, bitter çikolata, çekirdek, üzüm, zerdeçal, sarımsak, soğan, biberiye gibi gıdalar; aşırıya kaçılmamak şartıyla çay, kahve vb içecekler hakkında çok fazla bilgi ile karşılaşılabilir. Bu konuda gıda önerileri mutlaka kişinin sağlık durumu ile ilişkili olarak tavsiye edilmelidir” diyor.
