Suriye: 'İngiltere firmaları sarin malzemesi sattı'

Nick Hopkins

BBC, Newsnight

BBC'nin Newsnight programı, İngiltere firmalarının 1980'lerin ortalarında ve yakın geçmişte Suriye'ye sattığı bazı malzemelerin ve kimyasalların öldürücü bir gaz olan sarinin yapımında kullanıldığını ortaya çıkardı.

Bilgilerin kaynağı sızdırılan bir Dışişleri Bakanlığı belgesi.

İngiltere hükümetinden bakanların birkaç gün içerisinde İngiltere menşeili firmaların satışı yaptığını ve Suriye'nin bu malzemelerin kimyasal silah üretme programında rol oynadığını kabul ettiğini doğrulayacağı söyleniyor.

Bakanların, malzemelerin satıldığı dönemde konuyla ilgili uygun yönetmelikler olmadığını ancak şu anda daha katı yönetmelikler ve kontroller olduğunu söylemesi bekleniyor. Ancak yine de İngiltere'nin birşeylerin yolunda gitmediğini fark ettiği, bu nedenle 1985'te ve 1986'da silah yapımında kullanılacakları endişesi ile belirli kimyasalların Suriye'ye satışını durduracak yeni kurallar koyduğu söyleniyor.

Birleşmiş Milletler'in kimyasal silah müfettişlerinin hazırladığı rapora göre geçtiğimiz Ağustos ayında Suriye'nin başkenti Şam'ın batısında ve doğusunda sarin gazı taşıyan roketlerin ateşlendiğine ve yüzlerce kişinin bu saldırılarda öldüğüne dair delil bulunmuştu.

ABD ve İngiltere saldırı için Suriye rejimini suçlamış, Suriye ise muhalifleri işaret etmişti.

Yüzlerce metrik tonİngiltere akabinde Suriye rejimini kimyasal silah stoklarını yok etmeye zorlamak konusunda başı çekmişti.

Suriye'nin Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü'ne verdiği bilgilerde, İngiltere'nin adı Suriye'nin sarin imalatında kullandığı malzemeler olan dimetil fosfat (DMP), trimetil fosfat (TMP) ve heksaminin tek tedarikçisi olarak geçiyordu.

Fosfat kimyasalları sarinin temel taşları olarak kabul edilirken, Newsnight programının edindiği bilgilerden anlaşılana göre İngiltere firmaları Şam'a bu malzemelerden yüzlerce metrik ton satmış.

Dışişleri bakanlığından sızan belgeye göre İngiltere silah yapımında kullanılan malzemelerin satışında sorumlu olan tek ülke değil.

Belge "16 ülke Suriye'nin programı için tedarikçi olarak listeleniyor. Bunlardan aralarında İngiltere'nin de olduğu 7'si, hem kimyasal malzeme hem de donanım sağlamış" diyor.

2003'te ise fan satışıBelgenin ortaya koyduğu bilgilere göre bu durum sadece uzak geçmişe ait değil.

2003 yılında ise ticari amaçla kullanılacakları düşünülen elektrikli fanlar da Suriye'ye satılmış fakat bu fanlar da sarin üretiminde kullanılmış. Belge "Suriye'nin açıklaması İngiltere'nin aralarında fanların da olduğu bir dizi elektrikli parçayı tedarik ettiğini söylüyor. Fanların ihracatı için verilen izin 2003 tarihli. Bunlraın da Suriye'nin kimyasal silah programına yönlendirildiği görünüyor" diyor.

2003 yılı, Irak'ın kitle imha silahları olduğu gerekçesi ile işgal edildiği sene. Sonradan bu silahların aslında var olmadığı ortaya çıkmıştı.

Leeds Üniversitesi'nden bir kimyasal silah uzmanı olan Alastair Hay, sarinin kimyasal silahların "şahikası" olduğunu, çok küçük bir miktarının dahi öldürücü olduğunu söylüyor.