Tütün ve alkol piyasasına çeki düzen

ANKARA (İHA) - Hükümet "Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu'nun kurulması, çalışma usul ve esaslarıyla görev ve yetkilerinin belirlenmesi ve tütün ve alkol piyasalarının düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlenmesini öngören" yasa tasarısını TBMM'ye gönderdi.

Tasarıyla tütün, tütün mamulleri, etil alkol ve metanolün üretimi, işlenmesi, iç ve dış ticareti, piyasa gözetim ve denetimiyle Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu'nun görev, yetki ve çalışma usul ve esaslarına ilişkin düzenlemeler amaçlanıyor. Tasarıyla idari ve mali özerkliğe sahip Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu kuruluyor. Kurumun merkezi Ankara olacak. Kurul biri Başkan, biri 2. Başkan olmak üzere, 7 üyeden oluşacak.
Kurulun görev ve yetkileri şunlardır:

"- Tütün, tütün mamulleri, etil alkol ve metanol piyasalarını düzenlemek ve denetlemek, bu piyasalarla ilgili genel ve düzenleyici işlemler yapmak ve kararlar almak.
- Kurum'un ana stratejisini, performans ölçütlerini, amaç ve hedeflerini, hizmet kalite standartlarını belirlemek.
- İnsan kaynakları ve çalışma politikalarını oluşturmak, Başkanın önerisi üzerine, başkan yardımcıları ve daire başkanlarını atamak.
- Kurum'un ana stratejisiyle amaç ve hedeflerine uygun olarak hazırlanan bütçesini görüşmek ve karara bağlamak; Kurum adına taşınmaz alımı, satımı, kiralanması veya hizmet alınması konularındaki önerileri görüşüp karara bağlamak ve Kurumun alacak, hak ve borçları hakkında karar vermek.
- Bu kanun kapsamındaki ürünlerin piyasaya arzında kullanılacak bandrol bedelleri ile tesis kurma, üretim, proje tadilat, satış, uygunluk, lisans, ruhsat ve verilecek diğer izinler karşılığında Kurum'a ödenecek hizmet bedellerini tespit ederek bunlara ilişkin usul ve esasları belirlemek.

BAKAN TARAFINDAN İSTENEN İNCELEMELER YAPILACAK
- Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ve 4207 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanu'nda yer alan hükümler saklı kalmak kaydıyla, tütün mamulleri ve alkol tüketiminden kaynaklanan kamusal, toplumsal ya da tıbbi nitelikteki her türlü zararlı etkileri önleyecek düzenlemeleri yapmak, bunlarla ilgili kararları almak ve bu amaca yönelik projeler yürüten sivil toplum örgütleri veya diğer kurum ve kuruluşlara mali veya diğer yönlerden yapılacak desteklerin usul ve esaslarını belirlemek.
- Bu kanunun kendisine verdiği görevleri yerine getirirken, konusuna ilişkin olarak gerekli gördüğü her türlü bilgi ve belgeyi, tüm kamu kuruluşlarından ve özel kuruluşlardan ve kişilerden istemek veya yerinde incelemek.
- Bakan tarafından istenen incelemeleri yapmak; çalışmaları hakkında Bakana rapor vermek.
- İdari yaptırımlarla ilgili usul ve esasları belirlemek ve idari yaptırımlara ilişkin kararları almak.
- Yurt içinde ve yurt dışında konusuyla ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak, gerektiğinde bu kuruluşlara Kurumun üye olmasına karar vermek.
- Kuruma bağlı laboratuvarların tesis edilmesine ve işletilmesine ilişkin şartları tespit etmek.
- Tütün, tütün mamulleri, etil alkol ve metanole ilişkin olarak 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu ve diğer kanunlarla Genel Müdürlüğe verilmiş olan görevleri yürütmek, yetkileri kullanmak.
- Bu kanun kapsamındaki ürünlerin yasa dışı ticaretinin önlenmesi konusunda gerekli tedbirleri almak ve diğer kurum ve kuruluşlarla ortak çalışmalar yapmak.
- Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak."
Tasarıyla Kurul'a bağlı Tütün Dairesi Başkanlığı, diğre bazı başkanlıkların yanı sıra Tütün Mamulleri Dairesi Başkanlığı, Alkol Dairesi Başkanlığı da oluşturuluyor.
Kurulla oluşturulan Kurum'un gelirleri şunlardan oluşacak:
"- Bu kanun kapsamındaki ürünlerin piyasaya arzında kullanılacak bandrol bedelleri,
- Tesis kurma, üretim, proje tadilat, satış, uygunluk, lisans ve verilecek diğer izin ve yetki belgeleri karşılığında Kurum tarafından alınacak hizmet bedelleri,
- Bu kanun uyarınca uygulanacak idari para cezalarının yüzde yirmibeşi ile idari tedbir olarak mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilen eşyalardan elde edilen meblağ veya bunların kaim değerleri,
- Diğer gelirler."

TÜTÜN VE ALKOL PİYASASI NASIL DÜZENLENECEK
Tasarıya göre Tütün ve alkol piyasalarının düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar şöyle belirlendi:
"- Üretici tütünleri yazılı sözleşme esası veya açık artırma yöntemiyle alınır ve satılır. Sözleşmeli üretim esasına göre üretilen tütünlerin fiyatları, tütün mamulleri üreticileri ve/veya tüccarlarla üreticiler ve/veya temsilcileri arasında varılan mutabakata göre belirlenir. Yazılı sözleşme yapılarak üretilen tütünler dışında kalan üretici tütünleri, açık artırma merkezlerinde açık artırma yöntemiyle alınır ve satılır. Açık artırmaya başlangıç fiyatlarından başlanır ve satışa konu tütünler en yüksek fiyatı veren alıcıya satılarak tescil edilir. Yazılı sözleşme ve açık artırmayla ilgili usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir.
- Tütün ticareti yapmak, tütün işleme tesisi kurmak ve üretime başlamak için Kurumdan izin ve/veya uygunluk belgesi almak şarttır. Kurumdan izin veya uygunluk belgesi alanlar, bilimsel amaçlı çalışan kuruluşlar, tütün ve tütün mamulleri ile ilgili analiz yapan laboratuvarlar dışında tütün kıyılamaz, öğütülemez, parçalanamaz ve ezilemez. Bu gibi işlemlerden geçirilmiş tütün mamulleri bulundurulamaz ve satılamaz.
- Bir yere mahsus tütün çeşidinin tohum veya fidelerini başka çeşitlere ayrılmış olan yerlere ekmek, dikmek veya bu amaçlarla taşımak için Kurumdan izin almak şarttır. Kurum gerektiğinde menşe dejenerasyonunu önlemek amacıyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından tescil edilmiş tohumları kullanma zorunluluğu getirebilir. Tütün tohumu ve fidelerinin yurt dışına çıkarılması ve ithali Kurumun uygun görüşü ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığının izni ile yapılır.
- Üreticiden alınan tütünlerin tütün satış merkezlerine veya Kuruma tescili kaydıyla, dahilde alınıp satılması, nakledilmesiyle standartlara uygun olarak işlenen tütünlerin ihracı serbesttir. İşlendikten sonra ihraç amacıyla olsa dahi tütün ithali ancak, üretim ihtiyaçlarıyla sınırlı olarak bu maddede belirtilen tütün mamulleri üretenler tarafından yapılabilir. Tütün satışlarında Kurum'ca yapılan tescil, gelir vergisi uygulaması bakımından ticaret borsalarına tescil hükmündedir.
- Türkiye'de tütün mamulleri üretmek isteyenlerin; yıllık üretim kapasitesi tek vardiyada, sigara için ikimilyar adet, diğer tütün mamulleri için ise onbeş tondan az olmayan, tütün hazırlama bölümleri dahil tam ve yeni teknoloji ile tesisler kurmaları şarttır. Tam ve yeni teknoloji şartı mevcut kurulu tesislerin yenilenmesinde de aranır. Türkiye'de tütün mamullerini üretmek ve/veya satmak isteyenler, Kurum'dan tesis kurma ve üretim izni ile satış ve/veya uygunluk belgesi almak zorundadır.
- Bu kanun kapsamındaki satış belgeleri, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelik çerçevesinde il özel idarelerince verilir. Satış belge bedellerinden il özel idarelerine ayrılacak hizmet payları ile bu idarelerce yapılacak denetim ve belgelerin iptaline ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.

TÜTÜN MAMULLERİNİN PİYASAYA ARZ EDİLMESİ
- Tütün mamulleri, birim paketleri üzerine bandrol yapıştırılmak suretiyle piyasaya arz edilir. Bandroller ile ilgili usul ve esaslar, bandrol bedelleri, tesis kurma, üretim ve proje tadilat izin bedelleri ile satış ve uygunluk belgelerinden alınacak tutarlar Kurum tarafından belirlenir.
- Türkiye'de, marka bazında sigara için yıllık en az 1 milyar 400 adet, diğer tütün mamulleri için yıllık en az oniki ton üretenler, aynı markadan olmak üzere serbestçe ithalat yapabilirler, fiyatlandırabilirler ve satabilirler. Bu fıkrada belirtilen üretim miktarlarına ilişkin şartları yerine getirmeyenlerce yapılacak sigara ve diğer tütün mamullerinin ithalatına, ithal edilen tütün mamullerinin fiyatının belirlenmesine ve yurt içinde pazarlamasına ilişkin usul ve esaslar Kurumun önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. Bu fıkrada yer alan miktarları değiştirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Türkiye'de üretilen tütün mamullerinin ihracı serbesttir.
- Tütün ve tütün mamulleri ile tütün mamullerinin üretiminde kullanılan makine, yaprak sigara kağıdı ve makaronun ithalatında Kurum'dan uygunluk belgesi alınır.
- Türkiye'de tütün eksperliği veya tütün teknolojisi mühendisliği yapmak için, tütün eksperliği yüksek okullarından veya muadili yerli ve yabancı okullardan lisans düzeyinde yüksek öğrenim diploması alarak mezun olmak şarttır. Tütün eksperi veya tütün teknolojisi mühendisi unvanına sahip olmayanlar, tütün alım ve satım muayenelerini, tütün vasıf, değer ve nevilerinin belirlenmesini ve tütün işleme, bakım, fabrikasyon eksperliği yapamazlar, tütün ile ilgili fiziksel ve duyusal ekspertiz gerektiren konularda bilirkişi ve hakem olamazlar. Tütün eksperleri ve tütün teknolojisi mühendislerinin görev, yetki ve mesleki sorumlulukları Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
- Kurum görev alanıyla ilgili piyasa faaliyetlerini, kendi personeli, ilgili mevzuatla etkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşlarıyla yapılacak işbirliği kapsamında veya 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak özel denetim kuruluşlarından hizmet alımı yoluyla denetime tabi tutar. Denetlemede, ön araştırma ve soruşturmada takip edilecek usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
- Tütün ve tütün mamullerinin işleme ve üretim tesislerinin kurulması, üretiminin izin ve şartları, üretici tütünlerinin yazılı sözleşme esası ve açık artırma yöntemi ile alınıp satılması, açık artırma başlangıç fiyatının teknik olarak saptanması, dünyada ve Türkiye'deki gelişmeler dikkate alınarak açık artırma başlangıç fiyatını tespitte kullanılan oranın yüzde elliye kadar artırılması, tütünlerin işlenmesi ve bakımı, tav oranlarıyla ambar ve işleme firelerinin belirlenmesi, piyasaya arz edilecek mamullerin teknik özelliklerinin belirlenmesi, sektörde faaliyette bulunanlar arasındaki uyuşmazlıkların ara bulucu veya hakem marifetiyle çözümlenmesi, mamullerin iç ve dış ticaretinin izin ve şartları, piyasa gözetimi ve denetimi, mamullerin dağıtılması, satışı, kontrolü ve bu Kanunun uygulanması ile ilgili diğer usul ve esaslar Kurum tarafından yapılacak genel düzenlemeler ve alınacak düzenleyici kararlarla belirlenir.
- Etil alkol ve metanolün amacına uygun olarak kullanımını sağlamak üzere üretimi, iç ve dış ticareti, işlenmesi ve geri kazanımı, piyasaya arzı ve kullanımı ile piyasa gözetim ve denetimine ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından yapılacak genel düzenlemeler ve alınacak düzenleyici kararlarla belirlenir.

CEZALAR AĞIR - Tasarıyla cezalar da düzenleniyor. Buna göre kurumdan tesis kurma izni almaksızın tütün işlemek veya tütün mamulleri üretmek üzere fabrika, tesis veya imalathane kuranlar, üretim izni almaksızın fabrika veya tesislerde tütün işleyenler veya tütün mamulü üretenler, piyasaya bandrolsüz veya taklit tütün veya tütün mamulü arz edenler ile arz etmek üzere elinde bulunduranlar hakkında iki yıldan beş yıla kadar hapis ve bin günden 5 bin güne kadar adli para cezasına hükmolunacak. Tütün mamullerinde kullanılan bandrol, etiket, hologram, pul, damga veya benzer nitelikteki ayırt edici işaretleri taklit edenler hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına ve beşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunacak.
Yine Kurum'dan izin veya uygunluk belgesi alanlarla bilimsel amaçlı çalışan kuruluşlar ve tütün ve tütün mamulleriyle ilgili analiz yapan laboratuvarlar dışında tütün kıyan, öğüten, parçalayan ve bu gibi işlemlerden geçirilmiş tütün mamullerini satanlar hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis ve yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunacak.
- Bu kanuna göre, ancak satış belgesi alınarak satışı yapılabilen tütün veya tütün mamullerini, satış belgesi olmaksızın satmak amacıyla elinde bulunduranlar veya satışını yapanlar ile belgesiz satıcılara mamulat temin eden toptan satıcılar hakkında altı aydan iki yıla kadar hapis ve beher kilogramı yirmi günden olmak üzere adli para cezasına hükmolunacak. Verilecek adli para cezası yüz g münden az olmayacak. Yasadaki hükümlere uymayanların ve aykırı hareket edenlerin ele geçirilen tüm mal ve malzemelere el konularak müsadere edilecek. Yine aynı yasayla izin, tescil, yetkilendirme, vize, satış veya uygunluk belgesi verilmesine esas olan şartların ortadan kalktığının veya bu şartların baştan mevcut olmadığının saptanması halinde, verilmiş olan izin veya belgeler Kurul tarafından iptal edilebilecek. Tasarıya göre bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce verilen izinler sürelerinin sonuna kadar geçerlidir."