Ukrayna'da seçim: Adaylar ve riskler

Ukraynalılar 25 Mayıs'ta devrik cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in halefini belirlemek için sandık başına gidiyor.

Ülkenin doğusunda Rusya yanlısı milislerin karıştığı şiddet olayları seçim kampanyasında önemli bir tehdit oluşturuyor. Ancak başarılı bir şekilde gerçekleştirilirse seçim uzun süredir devam eden krizde bir dönüm noktası olabilir.

Seçim yapılabilecek mi?Ukrayna hükümeti seçimin yapılabilmesi için elinden geleni yapıyor. Ancak hükümet ülkenin doğusunda Rusya yanlısı grupların denetimindeki yerlerde seçimin yapılamayabileceğini kabul etti. Rusya yanlısı gruplar oylamaya engel olmaya kararlı ve doğuda seçim görevlilerinin taciz edildiği, seçim komisyonu ofislerinin Rusya yanlıları tarafından ele geçirildiği haberleri geliyor.

Rusya'nın geçen Mart'ta ilhak ettiği Kırım'da oylama yapılmayacak.

Seçimin geçerli olabilmesi için belli bir katılım oranı sınırı yok. Adayların hiç biri ilk turda yüzde 50'den fazla oy alamazsa 15 Haziran'da ikinci tur yapılacak.

Başlıca adaylar kimler?Milyarder İşadamı Petro Poroşenko açık ara önde görünen aday. Eski Başbakan Yulia Timoşenko ise ardından geliyor.

Poroşenko "çikolata kralı" diye bilinen bir şekerleme üretecisi. Popüler haber kanalı 5 Kanal TV'nin de sahibi. Poroşenko önemli siyasetçilerden eski İçişleri Bakanı Yuriy Lutsenko'nun ve siyasete giren eski boks şampiyonu Vitaliy Kliçko'nun desteğine sahip.

Poroşenko'nun seçim vaatleri arasında doğudaki gerilimi azaltmak için bölgelere daha fazla yetki sağlamak da var. Poroşenko aynı zamanda Ukrayna'nın birliğini savunuyor.

Eski Başbakan Yulia Timoşenko ise kutuplaştırıcı, ancak karizmatik bir siyasetçi. Eski Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in en büyük karşıtlarından. Timoşenko Yanukoviç'in iktidarı sırasında hapse atıldı, ancak devrilmesiyle serbest kaldı.

Timoşenko seçim kampanyasında Rusya Lideri Vladimir Putin'i "bir numaralı düşman" diye tanımladı. Timoşenko Ukrayna'nın özellikle enerjide "düşman" komşusuna bağımlılığını azaltmayı vaat etti.

Diğer adaylar kimler?Seöimlere başta 23 aday başvursa da, beşi yarıştan çekildi. Bunlar arasında Rusya yanlısı milletvekili Oleh Tsaryov ve Kiev'deki yeni yönetimin tacizde bulunduğundan şikayet eden Komünist Parti lideri Petro Simonenko da var.

Adaylardan Dimitro Yaroş Rusya tarafından terör suçlamasıyla aranıyor. Yaroş, Yanukoviç'in devrilmesinde büyük rol oynayan aşırığı sağcı partinin lideri.

Devrik lider Viktor Yanukoviç'in Bölgeler Partisi Harkov Valisi ve Belediye Başkanı Mihaylo Dobkin'i aday gösterdi. Ancak geçtiğimiz günlerde milletvekilliği düşürülen aynı partiden Serhiy Tipko da seçim yarışına girdi.

Seçim neden önemli?Rusya hükümeti ve Kiev yönetiminin karşıtları seçilmiş bir cumhurbaşkanının devrildiğini ve bu nedenle yönetimin gayrimeşru olduğunu savunuyor. Geçici Cumhurbaşkanı Oleksandr Turçinov görevini seçilmiş bir lidere devrettiğinde Ukrayna yönetiminin meşruiyet ve aylardır süren kaosa son verecek güveni kazanacağı umuluyor.

Ancak Viktor Yanukoviç'in ülkeden kaçmasından sonra cumhurbaşkanının yetkileri önemli ölçüde kısıtlandı. Yeni cumhurbaşkanı dışişleri bakanı, savunma bakanı, başsavcı ve istihbarat servisi başkanını seçip, parlamentonun onayına sunabilecek. Kabinenin geri kalanıysa milletvekilleri tarafından belirlenecek.

Cumhurbaşkanı artık kabineyi lağvedemeyecek, ancak parlamentoyu lağvetme yetkisini elinde tutacak.

Rusya ve Batı'nın yaklaşımı nasıl?Rusya, Rusça konuşanlara karşı girişilen kendi ifadesiyle "cezalandırma operasyonunu" kınıyor ve olaylar devam ederken seçim yapılmasını sorguluyor. Buna karşın Vladimir Putin seçimi "doğru yönde atılmış bir adım" olarak tanımladı.

Kiev yönetimi ve Batı Moskova'yı Ukrayna'da gerilimi arttırmakla suçluyor. Kremlin'in Kiev yönetimini zayıflatmak ve komşusu üzerinde azalan nüfuzunu arttırmak için seçimi baltalayabileceğinden şüpheleniliyor.