Yabancı yatırımı kıstı, rekor cari açık borçlanmayı patlattı

ANKARA(ANKA)-Yılın ilk sekiz ayında verilen rekor cari işlemler açığının finansman ihtiyacı, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının hız kesmesi nedeniyle, dış borç kullanımını patlattı. Geçen yıla göre yüzde 34 gerileyen yabancıların doğrudan yatırımlarının cari açığı karşılama oranı yüzde 58'den yüzde 26'ya indi. Büyük bölümü şirketler ve bankalarca yapılan net dış borç kullanımı ise yüzde 153'lük bir artışla 31.5 milyar dolara ulaştı.

ANKA'nın Merkez Bankası verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, Türkiye'nin 34 milyar 838 milyon dolarlık cari işlemler açığı verdiği Ocak-Ağustos döneminde, yabancıların doğrudan ve portföy yatırımları ile kamu ve özel sektörün dış borçlanması ve rezerv kullanımı yoluyla toplam net sermaye girişi 39 milyar 310 milyon dolara ulaştı. Net hata ve noksan 4 milyar 472 milyon dolar olarak belirlendi.

YABANCI YATIRIMLARINDA HIZLI DÜŞÜŞ

Anılan dönemde net 9 milyar 197 milyon dolarlık doğrudan yabancı sermaye yatırımı kaydedildi. Söz konusu yatırımlar geçen yılın eş dönemine göre yüzde 30.5 oranında 4 milyar 38 milyon dolar azaldı. Aynı dönemde yabancı sermayeli şirketlerin yabancı ortaklarından kullandığı krediler yüzde 93 gerileyerek 43 milyon dolara gerilerken, yabancıların Türkiye'de taşınmaz alımlarının tutarı ise yüzde 10.6'lık bir artışla 1 milyar 995 milyon dolar oldu. Böylece toplam net doğrudan yabancı yatırımı 11 milyar 235 milyon dolara ulaştı.

Aynı dönemde yurt içi yerleşiklerin yurt dışındaki yatırımları dolayısıyla gerçekleştirdikleri net sermaye çıkışı yüzde 19.4'lük artışla 2 milyar 188 milyon dolara yükseldi. Böylece sekiz aylık dönemde doğrudan yatırımlarda net olarak 9 milyar 47 milyon dolarlık bir giriş kaydedildi. Söz konusu tutar geçen yılın aynı döneminde 13 milyar 791 milyon dolar olmuştu. Doğrudan yatırımlar kapsamında net sermaye girişi geçen yıla göre yüzde 34.4 azaldı.

Yabancıların portföy yatırımları için getirdikleri sermaye tutarı da yüzde 67.4 azalarak 1 milyar 408 milyon dolara geriledi.

Böylece yabancıların kredi kullanımı ve taşınmaz alımı da dahil doğrudan yatırımları ile portföy yatırımları yoluyla getirdiği toplam net sermaye tutarı geçen yıla göre yüzde 42.3 azalarak 10 milyar 455 milyon dolara geriledi. Söz konusu tutar geçen yılın eş dönemindekinin 7 milyar 658 milyon dolar altında kaldı.

DIŞ KREDİ KULLANIMINDA REKOR ARTIŞ

Anılan dönemde başta şirketler kesimi olmak üzere Türkiye'nin dış borç kullanımında rekor düzeyde artışlar yaşandı. Sekiz aylık dönemde net kredi kullanımı yüzde 60.8 artarak 29 milyar 427 milyon dolara ulaştı. Bunun 20 milyar 952 milyonunu şirketler, 6 milyar 587 milyonunu bankalar, 1 milyar 888 milyonunu da genel hükümet kullandı.

Anılan dönemde ticari kredilerdeki kullanım da yüzde 76.1 artışla 5 milyar 977 milyon dolara ulaştı.

Merkez Bankası ve bankaların yükümlülükleri kapsamındaki mevduatlarda ise 4 milyar 354 milyon dolarlık artış oldu. 357 milyon dolar artan diğer yükümlülüklerle birlikte kamu ve özel sektörün toplam yükümlülüğü yüzde 159.1 oranında 24 milyar 632 milyon dolar artarak 40 milyar 115 milyon dolar oldu.

Varlıklar kapsamında yer alan bankaların döviz varlıklarında sekiz ayda net 8 milyar 99 milyon dolarlık azalma yaşandı. Dışarıya açılan kredilerdeki ile birlikte toplam varlıklar 8 milyar 592 milyon dolar azaldı. Varlıklardaki küçülme geçen yıla göre yüzde 185 daha yüksek düzeyde gerçekleşti.

Böylece varlıklar ve yükümlülüklerin netinden oluşan ve net dış borç kullanımını ifade eden "diğer yatırımlar" kaleminde 31 milyar 523 milyon dolarlık bir giriş yaşandı. Söz konusu tutar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 153 büyüdü.

Anılan sekiz aylık dönemde cari açığın finansmanı kapsamında resmi rezervlerde de 2 milyar 668 milyon dolarlık erime yaşandı.

Cari açık ve finansmanı
Ocak-Ağustos Değişim
2007 2008 Tutar %
CARİ İŞLEMLER AÇIĞI -23.777 -34.838 -11.061 46,5
FİNANSMAN 20.938 39.310 18.372 87,7
DOĞRUDAN YATIRIMLAR 13.791 9.047 -4.744 -34,4
Yurt dışında -1.833 -2.188 -355 19,4
Yurt içinde 15.624 11.235 -4.389 -28,1
Doğrudan yatırımlar 13.235 9.197 -4.038 -30,5
Kredi kull. (Net) 586 43 -543 -92,7
Gayrimenkul (Net) 1.803 1.995 192 10,6
PORTFÖY YATIRIMLARI(NET) 4.322 1.408 -2.914 -67,4
Varlıklar -2.407 -330 2.077 -86,3
Yükümlülükler 6.729 1.738 -4.991 -74,2
DIŞ BORÇLANMA(NET) 12.474 31.523 19.049 152,7
Varlıklar -3.009 -8.592 -5.583 185,5
Ticari Krediler -549 -721 -172 31,3
Krediler 315 228 -87 -27,6
Bankaların Döviz Varlıkları -2.775 -8.099 -5.324 191,9
Yükümlülükler 15.483 40.115 24.632 159,1
Ticari Krediler 3.394 5.977 2.583 76,1
Krediler 18.305 29.427 11.122 60,8
Genel Hükümet -2.963 1.888 4.851 -163,7
Bankalar 4.475 6.587 2.112 47,2
Diğer Sektörler 16.793 20.952 4.159 24,8
Mevduatlar -6.494 4.354 10.848 167,0
Diğer Yükümlülükler 278 357 79 28,4
REZERV VARLIKLAR -9.649 -2.668 6.981 -72,3
NET HATA NOKSAN 2.839 -4.472 -7.311 -257,5
CARİ AÇIĞIN FİNANSMANINDAKİ PAY(%)
Yabancı doğrudan ve port. Yatırımları 76,2 30,0
Doğrudan yatırımlar 58,0 26,0
Portföy yatırımları 18,2 4,0
Diğer 23,8 70,0