Ebegümeci, İç Anadolu Bölgesi'nde; develik, gaba gömeç, kazankarası, Karadeniz'de; ebecik ve ebegümeci, Marmara, Ege ve Akdeniz'de; korkut, yastıman, tolik, moloş, ilmikotu gibi isimlerle bilinir. Çok eski çağlardan beri solunum yolu, sindirim sistemi ve cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Farklı bölgelerde kendiliğinden yetişen 8 farklı türü vardır. Kökleri ve yaprakları taze olarak yemeklerde, çiçek ve yaprakları da kurutulup geleneksel tedavi yöntemi olarak öksürük, kabızlık, boğaz ağrısı, hazımsızlık, ateş düşürücü ve deri döküntülerini iyileştirmek için kullanılır.
Ebegümeci şifa veren bir bitki olarak ülkemizde olduğu kadar tüm Avrupa ülkelerinde, hem de antik çağlardan beri kullanımı olan bir bitki. Ebegümeciyle ilgili bilimsel olarak çok sayıda laboratuvar ve klinik araştırmalarına rastlamak mümkün. Bu araştırmalar sonucu elde edilen verilerle ebegümeci, tüm dünyada bitkisel drog kabul edilen 100.000 bitki arasında yerini alır. Müsilaj denen (bamyada da olduğu gibi) yapışkan, sümüksü madde içerir. Tıp ve farmakoloji alanında en çok da bu maddenin etkilerinden faydalanmak için değerlendirilir. Müsilaj, solunum yolları ve mide-bağırsak yüzeyini kaplayan mukoza ve cilt üzerinde bir tabaka oluşturarak hem koruyucu hem de iyileştirici etki yapar.
Ebegümeci kökleri, yaprak ve çiçekleriyle; taze ya da kurutulmuş olarak dahili ve harici yollarla olmak üzere geniş bir uygulama alanına sahiptir. Taze yaprakları ve dalları tek başına ya da ıspanak, pazı gibi diğer yeşil yapraklı bitkilerle birlikte, bazı yörelerde baklagillerle birlikte yemek olarak pişirilir. Taze yaprakları hafifçe haşlanarak salatası yapılır ve yoğurtla birlikte servis edilir.
Ebegümeci hemen her yerde, apartmanların arasında, otoyol kenarlarında, parklarda, bahçelerde, inşaat alanlarında yetişebilir. Haziran ayından başlayarak eylül sonuna kadar buralarda bulmak ve toplamak mümkündür. Hava kirliliğinden, egzos gazlarından etkilenmemiş, temiz olduğuna inanılan yerlerden toplanılan çiçek ve yaprakları kurutularak, kış boyu kullanmak için saklanabilir.
Üst solunum yollarında mikrop ya da bakterilerin sebep olduğu enfeksiyonlar sebebiyle meydana gelen tahrişi ve buna bağlı gelişen öksürüğü engeller. Mukozayı yumuşatarak daha fazla tahriş olmasının önüne geçer. Bunun için çay olarak içilebilir ve bu çayla gargara yapılabilir.
Bazı Avrupa ülkelerinde öksürük otu, kuşburnu ve ülkemizde yarpuz olarak bilinen kır nanesiyle birlikte ateş düşürücü olarak yaygın bir kullanımı vardır.
İçeriğindeki müsilaj, ağzın içini kaplayan mukoza üzerinde koruyucu bir tabaka oluşturur. Böylece ağız içindeki yaraların dış etkenlerden etkilenmesi, enfekte olması engellenmiş olur.
Geleneksel olarak diş ağrısını geçirmek için kullanılır.
Laksatif etkiye sahip bir bitkidir. Bu etkisi kabızlığın yanı sıra obezite tedavisinde ve kilo kontrolü sağlamakta faydalıdır.
Kökü, yaprakları ve çiçekleri bir arada ya da tek tek, mide ağrılarının ve sindirim sorunlarının tedavisinde kullanılır. Sindirim sistemi enfeksiyonlarında da fayda sağladığı bilinir.
Ebegümeci, içeriğindeki müsilaj ve lifli yapısı sayesinde bağırsak hareketlerini hızlandırır. Böylece besinler mide ve bağırsağı daha çabuk terk ederler. Bu özelliğiyle pek çok diyet programında ebegümeci çayına da yer verildiği görülür.
Ebegümeci çayı taze ve kurutulmuş bitkiden yapılabilir.
1. Taze ebegümeci çiçek ve yaprakları ince ince kıyılır.
2. 1 litre soğuk suya 1 yemek kaşığı dolusu kıyılmış ebegümeci eklenir ve karıştırılır.
3. Bu şekilde 1 gece bekletilen karışım süzüldükten sonra soğuk ya da hafifçe ısıtılarak içilebilir.
1. 2 yemek kaşığı kurutulmuş ebegümeci boş bir sürahiye konur.
2. 1 litre kaynar su yavaş yavaş sürahideki kuru ebegümecinin üzerine gezdirilerek boşaltılır, karıştırılır.
3. Bu karışım gece boyunca bekletilir ya da ara ara karıştırarak su ılındığında içilebilir.
Asırlardır geleneksel olarak hem yemeklerde ve içeceklerde ya da krem, merhem, gargara olarak kullanılan ebegümeci bilim insanları tarafından incelenmiş, araştırılmış ve tıbbi bir bitki olarak kayıtlara geçmiştir. Bu kayıtlarda ebegümecinin uygun dozlarda kullanımından doğan bir yan etkisinden söz edilmez. Fakat bitkisel olsun ya da olmasın her besin maddesi, kullanım miktarı, kullanan kişinin yaşı, hastalıkları ya da kullandığı ilaçlarla etkileşimine bağlı olarak her insanda farklı etkiler gösterebilir. Yani ebegümecinin bitkisel bir ürün olması herkesin, her istediği zaman ve sınırsızca ebegümeci çayı içebileceği anlamına gelmez. Özellikle yaşlılar, bebek bekleyen kadınlar ve küçük çocuklar söz konusu olduğunda dikkati elden bırakmamak, ölçüyü kaçırmamak çok önemli.