Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Kulübü ve Eskişehir Azerbaycanlılar Derneği tarafından düzenlenen “20.Asrın Faciası: Hocalı Soykırımı ve Basında Hocalı Fotoğraf Sergisi” isimli anma etkinliği Anadolu Üniversitesi Öğrenci Merkezi Salon 2009’da gerçekleştirildi.
Anma etkinliğinde yaptığı konuşmada Eskişehir Azerbaycanlılar Derneği Başkanı Cavid Aydın, "Acımız bir olduğu sürece, milli ve ortak bir bilince ulaşabiliriz. Bu acıyı sizlerle paylaşıp burada olduğum için sizlere teşekkür ediyorum. Hocalı soykırımı ve Karabağ hakkında doğru bilinen iki yanlış konuyu size aktarmak istiyorum. Öncelikle sıkça duyduğumuz “Dağlık Karabağ ve Azerbaycan Savaşı” kullanımı tamamen yanlış çünkü Dağlık Karabağ zaten Azerbaycan toprağıdır. Yaşanan savaş Ermenistan ve Azerbaycan savaşıdır. İkinci olarak ise Dağlık Karabağ’da yaşanan olayları Ermenistan ve Azerbaycan arasında yaşanan münakaşa olarak görmek de yanlıştır. Çünkü Azerbaycan toprağı için bir münakaşa olmaz, o toprak işgal altındadır; yaşanan savaş neticesinde işgal edilmiştir." dedi.
Azerbaycan ve Ermenistan arasında, başlangıcı 200 yıl önceye dayanan tarihsel süreci anlatan Eskişehir Azerbaycanlılar Derneği Başkan Yardımcısı Siraç Yaguboğlu, "1813 ve 1828’de Azerbaycan Türkleri olan Kaçar Hanedanlığının yönetimindeki İran ve Rusya arasında yaşanan savaş sonucunda bugün bizim vatandaşı olduğumuz Azerbaycan Cumhuriyeti, o zamanki Azerbaycan’ın sadece küçük bir parçasıydı. Yaşanan savaş sonucunda Ruslar, bu küçük parçayı Azerbaycan’dan kopardılar ve Çarlık Rusya’sına bağladırlar. Böylece Güney ve Kuzey Azerbaycan olmak üzere 200 yıl önce Azerbaycan’ı ikiye böldüler. Bu ikiye bölünme ile birlikte Ruslar, eski Rus Çarı Petro’nun 1600’lü yıllardan vasiyet olarak bıraktığı, Azerbaycan’da bir Haçlı Devleti kurulması düşüncesinden yola çıkarak, Türk Dünyasını ikiye bölmek ve Turan’ı engellemek için bir tampon bölge oluşturma çabalarını başlatmış oldular. Ermeniler bununla birlikte bölgeye hızlı bir şekilde göç ettirilmeye başlandı ve 1800’lü yıllardan başlayarak Ermeniler tarafından, zaman zaman toprak talepleri ve zaman zaman da soykırımlar, Azerbaycan topraklarında, Azerbaycan Türklerine karşı gerçekleştirildi." ifadelerini kullandı.
"Hocalı kasabası kendi kaderine terk edilmiş bir insan topluluğundan ibaretti"
Hocalı Soykırımına giden süreci ve soykırımı da anlatan Yaguboğlu şu ifadeleri kullandı:
“1992 Kasım ayından itibaren Hocalı kasabasına giden ve kesilen bütün yollar, Dağlık Karabağ Bölgesinin içinde en stratejik noktalardan birisiydi. Karayolları kesildiği için bölgeye ulaşım ve elektrik yoktu. Hocalı kasabası kendi kaderine terk edilmiş bir insan topluluğundan ibaretti. Dört ay boyunca ablukada kaldı ve 3000 kişi oradan çıkarılamadı. Azerbaycan topraklarındaki Rus askerleri ve Karabağ’da 366. Motorize Rus Alayında yer alan 43 Ermeni Subay, Ermeni çetelerle beraber bu soykırımı işlediler.”