DOHAD Başkanı Fuat Ağalday, resmi kayıtlara göre 17 bin kişinin yaşamını yitirdiği 1999 Gölcük depreminden sonra 2002 yılında 'Depremler önceden tahmin edilemez?' sorusuna yanıt arayan bir grup arkadaşı ile derneği kurduklarını söyledi.
Ağalday, depremlerin çok karmaşık bir yapısı bulunduğunu, Richter ölçeğine göre 5 veya 6'dan büyük hasar verici depremlerin öngörüsünü tespit edebilmek için dünyada yapılan bütün çalışma ve işlemleri izlediklerini, Türkiye'de yerel yönetimlerin de desteği ile 17 yıldan bu yana AR-GE çalışması yaptıklarını anlattı.
"30 GÜN ÖNCESİNDEN TAHMİN"
DOHAD Başkanı, akademik camiadan da bilim insanlarının çalışmalarına destek verdiğini belirterek şu bilgileri verdi:
"İşin çıkış noktası İTÜ'den Prof.Dr. Burak Berk Üstündağ hocamız. Kendileri depremler olmadan önce meydana gelen havadaki bazı sinyallerin ölçüm mekanizmasını geliştirmişti. Derneğimizdeki aralarında eczacı, doktor, elektrik, elektronik, bilgisayar mühendisi gönüllü arkadaşlarımız ile çalışmaları sürekli geliştiriyoruz. Depremi bilmek; tam saat, gün ve koordinat vererek büyüklükleri ile bilmek demek. Biz tam olarak bunu yapmıyoruz. Bence buna da ihtiyaç yok. Günler öncesinden hangi bölgede, hangi büyüklükte bir deprem olacağına dair tahminde bulunmak istiyoruz. Uzun vadede istatistik çalışmalara dayanarak Türkiye'de deprem potansiyeli olan deprem fay hatları, deprem üretebilecek noktalar zaten şu anda biliniyor. Ama ne zaman deprem olacağını bilmiyoruz. Bu aşamada tahmin aşamasındayız. Deprem potansiyeli olan, deprem üreteceği belli olan fay hatlarına çeşitli mekanizmalar, ölçüm aletleri, sensörler kurarak fayları izlemeye çalışıyoruz. Depremlerin son anını hissediyoruz. Ama deprem olmadan önce yıllar öncesinden başlayan orada bir hazırlık aşaması var. GPS verileri ile sürekli izlenen faylarda nerenin ne kadar sıkıştığını gününüz teknolojisinde anlık olarak takip etmek mümkün. Son aşamasında hangi bölgenin ne kadar sıkıştığını, stres biriktirdiğini kurulan cihazlardan görüyoruz. 17 yıllık çalışma sonucundaki bilgi birikimlerine dayanarak 5'ten büyük bir depremin geleceğini aşağı yukarı 30 gün öncesinden topladığımız verilerden tespit edebiliyoruz. "
Fuat Ağalday, büyük depremlerin meydana gelmeden önce çeşitli uyarılarla adeta 'Ben geliyorum' dediğini savunurken, "Biz doğanın dilini, mekanizmayı çözemediğimizden 'Depremler tahmin edilemez' diye kestirme bir cevap veriyoruz. Böyle bir şey yok. Depremler tahmin edilebilir. Ama bunun için çok iyi, disiplinli çalışma yapmak lazım. Bu demek değildir ki; Her depremi yüzde 100 tahmin edeceğiz. Şimdilik bu mümkün değil. Ama başarı oranı bizce yüzde 80- 90'larda. Hava durumu da yıllar öncesinde bir tahmin olarak başlamıştı. Günümüz teknolojisinde artık havanın, atmosferin 'röntgenini' çekebiliyoruz. Aynı şekilde yer altının, litosferin (Yer küre) de başka bir deyimle depremin fotoğrafını çekebilirsek ayrıntılı olarak bir depremin gelebileceğini günler hatta aylar öncesinden geliştirilen sensörlerle, yeni teknoloji ile görebilir ve 'Bir deprem geliyor' diyebiliriz" diye konuştu.
60 İSTASYONDAN VERİ TOPLANIYOR
Ağalday, derneğin 2002'de kurulmasından sonra 2007'de 1855 yılında çok büyük bir depremin meydana geldiği Bursa'nın Nilüfer İlçesi'ndeki yerel yönetim ile işbirliği yaparak 'Deprem izleme istasyonu projesi( başlattıklarını kurduklarını, aynı yıl Tekirdağ Yeniçiftlik'te başlattıkları deprem izleme istasyonu sayısının Marmara Bölgesi'nde 60'a ulaştığını, bunlar arasında Silivri, Beylikdüzü ve Avcılar'ın da bulunduğu bildirdi. Ağalday, Türkiye'deki deprem kuşakları nedeniyle bu istasyonların sayıca arttırılması gerektiğini kaydederken, "Son 1 yılda kaç tahmin yaptınız?" sorusuna şu yanıtı verdi:
"2010'dan beri birçok deprem için öngörü tahmin yapabildik. Ama son 1 senede neredeyse yüzde 100'e yakın Marmara civarında olmuş bütün depremlerin önceden gelebileceğini tahmin ettik. Son dönemde Marmara bölgesinde hissedilebilir 15 kadar deprem oldu. Bunların hepsinin tahminlerini de öngörülerde tespit etmeyi başardık. İTÜ'de Bilişim Fakültesi'nde bu konuda Berk Üstündağ hocamız yıllardır 'Yapay zeka' üzerinde çalışıyor. Depremleri 'Yapay zeka'ya tanıtıp, öğretiyoruz. Bir süre sonra sistemden toplanan verileri yapay zeka işleyecek. İnsan müdahalesine gerek kalmadan yapay zeka depremleri tahmin etmeye başlayacak. Bu konuda çalışmalar devam ediyor"
"45 KİŞİLİK BİR EKİBİMİZ GÜNLÜK OLARAK VERİLERE ULAŞIP ÇALIŞMA YAPABİLİYOR"
DOHAD Başkanı Fuat Ağalday, 26 Eylül'de Silivri açıklarında kaydedilen 5.8 büyüklüğündeki depremin işaretlerini yaklaşık 40 gün öncesinde 16 Ağustos'ta aldıklarını, karmaşık yapıdan oluşan depremleri anlamaya ve bunu 'Yapay zekaya' öğretmeye çalıştıklarını bildirirken, yıkıcı bir depremin işaretlerini almaları halinde ne yapacaklarına dair soruya şu yanıtı verdi:
"Bu hassas ve kamuyu ilgilendiren bir konu. Çok hassas davranıyoruz. Dernek olarak 2014'te Türkiye Deprem Veri Merkezi'nin kurulması kapsamında AFAD ile imzaladığımız bir protokolümüz var. Eğer büyük, yıkıcı bir deprem tespit edersek uymamız gereken 'Strasbourg Etik Kuralları' kapsamında bunu önce AFAD ile paylaşma zorunluluğumuz var. Konunun uzmanlarınca bu değerlendirilip ondan sonra gerek duyulduğunda açıklama yapılacak tek yetkili kurum AFAD'tır. Silivri depremi yıkıcı olmadığı için bunu kendi aramızda değerlendirmiştik. Gelişmeleri uzman hocalarımızdan oluşan bir grubumuz ile paylaşıyoruz. Bu projede çalışan aralarında Dr. Oğuz Gündoğdu, Prof.Dr. Uğur Kaynak, işin esas kaynağı Prof.Dr. Burak Berk Üstündağ gibi akademik isimlerin de bulunduğu 45 kişilik bir ekibimiz günlük olarak verilere ulaşıp çalışma yapabiliyor. Hatta bir arkadaşımız şu an Tayvan'da görevli ama oradan bile bize destek veriyor. Sistemimiz internet ortamında bize açık ve verilere anlık ulaşabiliyoruz. Son olarak ilçe ismi olarak değil, bölge vererek 5.6 Akhisar depremini 12 Aralık tarihinde gördük. 16 Ocak'ta birkaç haber sitesinde 'Ege bölgesinde Marmara bölgesinin güneyinde 5-6 büyüklüğünde deprem olacağı' tahmininde bulunduğumuzu paylaşmıştık. Akhisar'da daha önce imzaladığımız protokol uyarınca veri toplayan, tahmin yapılmada kullanılan 4 istasyonu kısa sürede kuracağız"
Kaynak: DHA