Arzu ERBAŞ- Mehmet Can PEÇE/RİZE, (DHA)- TÜRKİYE'nin ilk kez 1924 yılında, Rize'de dikilen fidanlarla tanıştığı mandalina için Karadeniz'de gen havuzu oluşturuldu. Klonlu fidanlar arasında en iyi özelliği gösteren mandalina ile gelecek yıl 'Rize Mandalinası' için tescil başvurusu yapılacak.
Türkiye'nin ilk kez 1924 yılında, Zihni Derin tarafından Rize'de dikilen fidanlarla tanıştığı mandalina için 7 yıldır araştırmalar yürüten Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi (RTEÜ) Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü öğretim üyeleri, tescili için harekete geçti. 53 mandalina klonu seçen heyet, aşılı fidanların yer aldığı 'Rize Mandalinası' gen havuzu oluşturdu. Klonlu fidanlar arasında en iyi özelliği gösteren mandalina ile gelecek yıl 'Rize Mandalinası' için tescil başvurusu yapılacak.
Türkiye’nin 95 yıl önce mandalina ile Rize'de, Rusya'dan getirilen fidanların dikimi ile tanıştığını söyleyen RTEÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Keziban Yazıcı, "Rize'de bulunan tüm satsuma mandalina gen kaynakları, bu bahçede koruma altına alındı. Gen kaynakları çok önemlidir, farklı ülkeler artık kendi ülkelerinde yetişen bitkilerin gen kaynaklarını oluşturuyorlar. Şu anda yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan Rize mandalinasını gen kaynağı olarak koruma altına aldık. Gelecek yıl tescile başvurarak yaklaşık 95 yıllık bir geçmişi olan Rize mandalinasını tescil ettirmiş olacağız" dedi.
Çaya çok emek veren Zihni Derin'in Batum'dan fidanlar getirdiğini anlatan Doç. Dr. Yazıcı, "Batum iklimi, Rize iklim ile benzer olduğu için mandalina Rize'ye getiriliyor. İlk mandalina geldikten sonra üreticiye fidanları dağıtılıyor. Fidanları alan üreticilerin kimisi kapama bahçeler kurarken, kimisi de evinin bahçesine 10- 15 tane olacak şekilde mandalina dikiyor. Ancak daha sonra çayın getirisi yüksek olunca üreticimiz mandalinalarını kesiyor ve çay üretimine yöneliyor. Şu anda her evin bahçesinde 5-6 tane mandalina ağacını görmek mümkün. Gün geçtikçe bu mandalina ağaçları daha da azalıyor ve ileride yok olup gidecekler. İşte biz Rize’de 95 yıllık geçmişi olan mandalinanın kaybolmaması için tescil çalışmasını yürütüyoruz" diye konuştu.
'MANDALİNANIN TÜRKİYE'DEKİ İLK VATANI RİZE'
Rize’deki mandalina yetişen tüm ilçeleri tek tek taradıklarını söyleyen Doç. Dr. Yazıcı, "Üstün özellik gösteren ağaçları işaretledik ve onlar da meyve özelliklerini inceledik. Yaklaşık 100’e yakın bir kriter inceledik. Ertesi yıl da aynı kriterleri, aynı ağaçlarda yeniden inceledik. Bütün bu incelemeler sonucunda Rize, uygun olarak belirlediğimiz 53 tane klonu tespit ettik ve bu bahçeye diktik. Satsuma mandalinası erkenci, kaliteli, çekirdeksiz bir çeşittir. Bizim bulduğumuz mandalinalar içerisinde yine aynı özellikleri taşıyan bireyler olduğu gibi, soğuklara çok dayanıklı, çok kolay soyulan, çok lezzetli, çekirdeği olmayan genotipler tespit ettik. Rize mandalinası ilk önce Türkiye'ye Rize'den girmiştir. Rusya üzerinden Rize'ye girdi ve Rize'de yetiştirildi. Buradan Ege ve Akdeniz'e gitti. Şu anda Ege ve Akdeniz'de tescil çalışmaları tamamlanmış. Ancak Karadeniz ayağa eksik kalmıştı. Bu çalışma sonucunda Karadeniz ayağını tamamlamış olacağız. Mandalinanın Türkiye’deki ilk vatanı Rize'de, Rize mandalinası tescil edilmiş olacak" ifadelerini kullandı.
FOTOĞRAFLI