Beşik kelimesi, Osmanlı toplumunda bir kişinin eğitim süreçlerinde almaları gereken eğitimlerin ilk dönemlerini simgelemek için de kullanılmıştır. İslam toplumlarında dini alanda uzmanlık kazanmış olan, ilmi ve dini yetkinlik kazanan kişiler ulema olarak isimlendirilmişlerdir. Kelime kökeni olarak ulema kelimesi Türkçe diline Arapça dilinden geçmiştir. Dini ilimler konusunda bilgi sahibi olan, fetva veren, dini yorumlar yapan kişiler için ulema ifadesi kullanılır. Osmanlı Devleti'nde ulema, şeriat hukukunun uygulanması için dini öğretilerin halk arasında yayılmasında ve fetva verilmesinde önemli bir görev üstlenmiştir.
Osmanlı Devleti'nde belli bir eğitim sürecinin başladığı ilk aşama, beşik ulemalığı ya da beşik uleması olarak isimlendirilmiştir. Terim olarak ulema ifadesi bir tür sembolizme dayalıdır. Beşik başlangıç aşamasını simgeler. Ulemalık ise bu süreçten sonra kişilerin dini eğitimlerini derinleştirerek ilmi manada yetkin hale getirilmelerini ifade eder. İlk dini eğitim aşaması ve özelikle medrese eğitiminin başladığı dönem Osmanlı'da bu terim ile ifade edilmiştir.
Beşik ulemalığı bir bireyin eğitim yolunda attığı ilk adımı, medrese gibi kurumlarda eğitim alarak dini bilgi almaya başladığı dönem için kullanılan bir ifadedir. Bu süreç bireyin küçük yaşlarından itibaren başlatılır. Daha sonra ise dini bilgi ve ilimler üzerinde yoğunlaşılır ve kişi ulemalık kariyerinde yol almaya başlamış olur.
Ulema sınıfı çeşitli dini görevleri yerine getiren, toplumun dini hayatına yön veren, fetvalar veren, dini eğitimler veren, İslam hukukunun uygulanmasında yetki verilen kişilerden oluşturulmuştur. Medreselerde eğitim görmüş olan alim kişiler devletin dini meseleleri ile ilgili olarak padişaha danışmanlık yapmış ve aynı zamanda halk arasında dini bilgileri yaymakla görevlendirilmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu'nda beşik ulemalığı sistemi, ulema sınıfı yetiştirebilmek için gerekli görülen ilk aşamalardan birinin karşılığıdır. Beşik ulemalığı Osmanlı Devleti'nde medrese eğitimine başlama ve dini ilimlere giriş anlamlarına gelmiştir. Çocuklar beşik adı verilen yaşlarından itibaren eğitimleri başlatılır ve dini eğitim alabilmeleri için en temel dini bilgileri öğrenmeleri sağlanmıştır.
Medrese sistemi Osmanlı Devleti'nde beşik ulemalığı için en önemli merkez olarak kabul edilmiştir. Medreseye kabul edilen öğrenciler önce küçük yaşlarda eğitim hayatlarına başlarlardı. Ardından beşik ulemalığı aşamasına geçilir ve dini bilimler ile İslam hukuku gibi derslerle derinleşen bir eğitim alırlardı.
Eğitim sureci genel olarak uzun yıllar devam eden bir süreç olmuştur. Öğrenciler bu süreçte yetişkinlik dönemine ulaşana dek medresede kalmıştır. Ardından dini otoritelerden oluşturulmuş bir grup tarafından çeşitli sınavlara tabi tutulmuşlardır. Bu sınavlar öğrencilerin dini bilgilerini ölçmek için yapılmıştır. Beşik ulemalığına başlayan bir kişi bu süreçle birlikte önem verilen bir dini kariyere adım atmış kabul edilirdi.
Osmanlı Devleti'nde beşik ulemalığı aynı zamanda toplumun çeşitli dini ve sosyal işlevlerinin de bir parçasıydı. Bunun nedeni medrese eğitiminin bireyi yalnızca dini alanda yetiştirmekle kalmıyor olmasıdır. Çünkü bu durum aynı zamanda Osmanlı toplumunun genel dini yapısının sürdürülebilirliği için de önemli bir sistemdi. Eğitim sürecinde beşik ulemalığından geçen kişiler yüksek rütbelere kadar çıkabilirler ve Osmanlı Devleti'nin dini ve aynı zamanda hukuki yapısından biçimlenmesinde önemli bir görev üstlenirlerdi.