M.S. 5'inci yüzyılda Roma İmparatorluğu bünyesinde yaşayan Hristiyanların yaşam ve ibadetlerini gizli olarak yaptıkları, Bizans döneminden günümüze kadar gelen tarihi bir miras olan Solhan ilçesindeki Zağ Mağaraları, uzun yıllar baskı gören Hristiyanların saklandıkları, ibadetlerini gizli yaptıkları ve yaşamların sürdükleri yer olarak kullanılmış. Beş ayrı kattan oluşan mağara, yapıldığı döneme özgü mimarisiyle dikkat çekiyor.
HER BİR KAT AYRI YAŞAM ALANI
Murat Nehri'ne bakan tarafı yaklaşık yerden 300 metre yükseklikte bulunan mağaranın katlar arası çapraz geçişleri bulunuyor. Katlar arası geçiş yuvarlak bacalarla, odadan odaya geçişler ise kapılarla sağlanıyor. Birinci katında zahire depoları, orta katta oturma odaları, en üst katta ise iki harem odası yer alıyor. Katlar arası geçişlerin yuvarlak bacalarla sağlandığı mağaranın en üst tarafında gözetleme kuleleri bulunuyor.
Bingöl Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Görevlisi Nebi Butasım, Zağ Mağaraları'nın tarihi hakkında kesin bir bilginin olmadığını belirterek, mağaranın tarihinin ortaya çıkarılması için çalışmaların sürdüğünü söyledi. Butasım, "Yapının Bizans ve Roma'nın son dönemlerinde 5-6 ve 7'nci yüz yıllarda yapıldığı düşünülüyor. Tabi bu araştırmalarımız sonucunda kesinlik kazanacaktır. Bu yerleşke kaya oyma yerleşkesidir. Kendi çevresinde bazı eski kalıntılar da bulunmaktadır. Sadece kaya yerleşkesiyle sınırlı bir alan değil, kuzey ve batısında bazı yıkıntılar da bulunmaktadır. Burası 2003 Bingöl depreminde kapalı bir alan şeklindeydi. Tarihi rivayetlere de uymaktadır. Timur döneminde bu yerleşkenin bulunamadığı ve gizli geçitle geçildiği bilinmektedir. Orada paça şeklinde bir gizli geçidin olduğu biliniyor. Şu anda paça şekilleri ve kalıntıları hala ayaktadır. Tabi 2003 depreminde paçanın üst kısmı tamamen yıkıldı. Zağ yerleşkesinin özellikle ilk Hristiyanlık döneminde kullanıldığı düşünülüyor. Şu anda üzerinde işaret ya da yazı gibi benzeri bir belge maalesef yok. Araştırmalar sonucu bu belge ve birikimlerle Zağ Mağaraları'nı turizme kazandırmayı hedefliyoruz" dedi. (DHA)