Mehmet İNAN/BURSA, (DHA)- TARİHİ M.Ö. 5'inci yüzyıla kadar dayanan dünyanın ilk halısı olarak kabul edilen Pazırık halısının üretimine, Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi'nde başlandı. Merkez sorumlusu Mehmet Ünal, ipek üretimi konusunda diğer ülkelere karşı rekabetin zor olduğunu belirterek, "1000 yıl önce dokunmuş kumaşları da burada dokuyoruz. Pazırık halısı da bunlara bir örnek. Yeniden gün yüzüne çıkarmaya çalışıyoruz" dedi.
Rus arkeolog C.I. Rudenko tarafından, 1947-1949 yılları arasında, Sibirya'da Altay dağları eteklerinde oda mezardan çıkartılan ve günümüzde Pazırık halısı olarak bilinen halının üretimine Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi'nde yeniden başlandı. Yaklaşık 6 yıl önce Bursa Büyükşehir Belediyesi'nce 'Bursa ipeği yeniden hayat bulacak' projesi kapsamında kurulan Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi, Pazırık halısının tekrar gün yüzüne çıkarılması için yoğun çalışma yürütüyor. Projenin başında olan Üretim ve Tasarım Merkezi Sorumlusu Mehmet Ünal, Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi'nde geleneksel ipek dokumacılığına devam ettiklerini belirterek, "Pazırık halısı milattan önce 500'lü yıllarda Sibirya'da bir Türk hakanının mezarında bulunmuş. Mezar buzulun altında kalınca oradaki halılar ve eşyalar günümüze kadar bozulmadan gelmiş. Mezar keşfedildikten sonra halıların analizini yaptılar. Yapılan incelemelerde bizim şu an kullandığımız Türklere özgü çift düğüm dediğimiz teknikle dokunmuş halılardır" dedi.
'ELİMİZDEN GELDİĞİNCE DEĞERLERİMİZE SAHİP ÇIKMAYA ÇALIŞIYORUZ'
Geleneksel olarak ipek dokuduklarını belirten Ünal, "Biz burada Osmanlı 150 yıl önce ipeği nasıl dokuyorsa biz de aynı şekilde dokuyoruz. Bundan ödün vermiyoruz. Karşınızda Çin gibi ipekte tekel olan bir ülke olduğu sürece onunla rekabet etmek zor oluyor. Ama bizim bir kültürümüz var. Buna elimizden geldiği kadar sahip çıkmaya çalışıyoruz. Bunu yaparken de Türk tarihine dokunmaya çalışıyoruz. Bin yıl önce dokunmuş kumaşları da burada dokuyoruz. Pazırık halısı da bunlara bir örnek. Yeniden gün yüzüne çıkarmaya çalışıyoruz" diye konuştu.
'ÇİFT DÜĞÜM TEKNİĞİ İLE DOKUNUR'
Pazırık halısında en büyük özelliğin çift düğüm tekniği olduğunu söyleyen Ünal, "Kaybettiğimiz değerlerden bir tanesi Gördes halısı da çift düğüm tekniği ile yapılır, Hereke ipek halısı da aynı şekilde dokunur. İran halıyı dokurken tek düğüm tekniğini kullanır. Ama çift düğüm tekniği hem zordur, hem halının üretim süresi daha da uzundur. Ama o yıllarca Pazırık halısı dokumasında çift düğüm tekniği kullanılmıştır. Halının üzerindeki motiflerde mitolojik canlılar da kullanılmıştır. Motifler genelde at, geyik ve kurtlardan oluşur. Yine Türklerin o dönemde kullandığı motiflerin bir araya gelerek meydana getirdiği çok simetrik bir halıdır. Bu proje başladığında Bursa Büyükşehir Belediyesi bütün birimleriyle seferber oldu. Çünkü Bursa'nın soyadı 'İpek'tir. İpeği yeniden ayağa kaldırmak için yeniden gün yüzüne çıkarmak için burada Büyükşehir Belediye Başkanımız Alinur Aktaş'a çok teşekkür ediyoruz. Çünkü Bursa ipeğinin tarihin karanlık sayfalarına gömülüp de tam kaybolacağı yerde elinden tutarak gün yüzüne çıkarmasından dolayı minnettarız" diye konuştu.
'HALI YERLEŞİK KÜLTÜR VE MEDENİYETİN GÖSTERGESİ'
Halının yerleşik kültür ve medeniyetin göstergesi olduğunu söyleyen Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Dili Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr. Cengiz Alyılmaz, "Yerleşik hayattan önce kaya üstü tasvirler vardı. Bunların bir kısmı iletişim amaçlı yapılmış, bir kısmı da ritüel anlamlar taşıyordu. İşte Türkler ritüel anlamlar taşıyan tasvirleri yerleşik hayata geçtikten sonra halının üzerine taşıdılar ve dünyanın ilk halısı olarak bilinen milattan önce 3 ile 5'inci yüzyıllar olarak tarihlendirilen bu halı Altay dağlarının Pazırık bölgesinde bulunduğu için buna Pazırık halısı deniyor. Pazırık halısı Hunlara ait. Çünkü o coğrafyada yaşayan, o dönemde Hunlar var. Ortaya çıkarılan arkeolojik bilgi ve belgeler de bunların Türklere ait olduğunu açıkça ortaya koyuyor" dedi.
'BUZULLARIN ALTINDA KALDIĞI İÇİN GÜNÜMÜZE KADAR ULAŞABİLMİŞ'
Pazırık halısında Türklerin yaşayış tarzının izlerinin olduğunu ifade eden Prof. Dr. Alyılmaz, "Pazırık halısı 2 metreye 1 metre 90 santimetre ebatında olan bir halı. Ama bu halı dünyanın bilinen ilk halısı. Bu halı tamamen kök boya ile yapılmış bir halı. Halının 10 santimetrekaresinde 3 bin 600 düğüm var. Türklerin yaşayış ve inanışından hareketle bu halıda atlar, geyikler, grifon tasvirleri, kartal tasvirleri var. Onların tasvirlerini getirip halıya ustaca işlemiş olmaları bu halının önemini arttırıyor. Yani ilmik sayısı, düğüm sayısı kök boya ile yapılmış olması el emeği olması milattan öncesine ait olması Türk yaşayış ve inanışından izlerin olması Hun dönemine ait bir kurgandan çıkmış olması bu halının değerini artırıyor. Halının günümüze ulaşmasının nedeni, Kurganların çoğu Altay dağlarında buzulların altında kalmasından dolayı buzullar kurganları ve içindekileri muhafaza etmesinden dolayıdır" ifadelerini kullandı.
'PAZIRIK HALISI İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR ÇOK ÖNEMLİ'
Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin Pazırık halısı ile ilgili çalışmalarını anlamlı bulan Prof. Dr. Cengiz Alyılmaz, "Geçmişi hale, hali istikbale taşımak erdemli insanların işidir. Pazırık halısı ile ilgili çalışmalara değer veriyorum ve alkışlıyorum. Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin yapmış olduğu çalışmayı çok anlamlı buluyorum" diye konuştu.
PAZIRIK HALISI
Pazırık halısı, Rus arkeolog C.I. Rudenko tarafından, 1947-1949 yılları arasında, Sibirya'da Altay Dağları eteklerinde oda mezardan çıkartılan ve günümüze Pazırık halısı diye bilinen halıdır. Oda mezarının buzullar içinde kalması sonucu günümüze kadar sağlam bir şekilde gelen halının orijinali Ermitaj Müzesi'nde sergileniyor. Kimi kaynaklarda milattan önce 3 ile 5'inci yüzyıllara ait olduğu ve Asya Hun Türkleri tarafından dokunduğu kabul edilen halı dünyanın en erken tarihli düğümlü dokuması özelliğini taşıyan, yün malzeme ve Türk düğüm tekniği olarak bilinen çift düğüm tekniğiyle dokundu. Halı yaklaşık olarak 2 metreye 1 metre 90 santimetre ebatında, 10 santimetre karesinde 3 bin 600 düğüm bulunuyor.
FOTOĞRAFLI