Danişment Beyliği’nden Nizameddin Yağıbasan’ın Tokat’a yaptırdığı Anadolu’nun ilk Türk İslam üniversitesi 867 yıldır tarihe tanıklık ediyor.
Danişmentliler döneminde Nizameddin Yağıbasan tarafından yaptırılan Yağıbasan Medresesi, Anadolu’daki en eski Türk-İslam üniversitesi olarak biliniyor. 1151-1152 yıllarında yaptırılan medrese, kapalı avlulu Anadolu medreselerinin ilk örneklerinden biri olma özelliğini taşıyor. Sulu Sokak Çarşı’nda ziyarete kapalı olan medresenin avluyu örten 14 metre çapındaki kubbenin ortası açık olarak yapılmış. Yanlarda küçüklü, büyüklü tonozlu odalar, giriş eyvanının karşısında mescit ve dershane işlevindeki ana eyvan yer alıyor.
Tarihçi Hasan Erdem, Anadolu’nun ilk Türk İslam üniversitesi olma özelliğine sahip olan Yağıbasan Medresesi’nin Türklerin Anadolu’ya hakimiyeti sürecinde ilk ilmi müessese olduğunu söyledi. Bir diğer medresenin de Niksar ilçesinde yapıldığına dikkat çeken Erdem, “Danişment devletinin esas özelliği ilmi hayatın bu bölgedeki hayatın başlamasını sağlaması. Bu eserler coğrafyayı vatan yapan eserler. Malazgirt’inde ete kemiğe büründüğü, coğrafyaya, vatana hükmettiği, Anadolu’ya yerleşik hayatın başlangıcının da birer numunesi bu eserler. Tokat bu anlamda oldukça şanslı” dedi.
Medresede gök bilimleri üzerine eğitim verilmiş
Yağısbasan Medreseleri’nin ilmi birer medrese olma özelliği taşıdığına dikkat çeken Erdem, “Döneminde burasının rasathane olarak işlevselliği var. Gök bilimleri üzerine eğitim veriliyor. Restorasyonda izleri çıkmıştı ama ne yazık ki korunamadı birçok kısmı. Burada bir havuz, havuz ayna görevi görüyor. Anadolu’da Selçuklu’da bunun birçok muadili medreselerde geleneği devam etmiş. Ama burası ilk örneği olması bakımından önemli” diye konuştu.
Tokat Belediyesi tarafından OKA’ya sunulan projenin onaylandığını ifade eden Erdem, Anadolu’nun ilk Türk İslam üniversitesinin Türk İslam Tarihi Bilim Müzesi olarak tekrar geçmişteki işlevine yakın fonksiyon verilerek ziyarete açılacağını sözlerine ekledi.