Kazakistan’ın kurucu lideri Nursultan Nazarbayev’in inisiyatifiyle kurulan ve 2017 yılında ofis açılışı gerçekleşen nükleer yakıt bankası, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) himayesinde barışçıl amaçlarla Düşük Seviyede Zenginleştirilmiş Uranyum Bankası (DSZUB) nükleer yakıt tedarik etme faaliyetlerine 16 Ekim 2019 itibariyle başladı.
Nükleer yakıt bankaları oluşturma fikri, nükleer alanda kendi işletmelerini gerçekleştiren ülkelerin sayısının artış göstermesi nedeniyle son yıllarda oldukça arttı. Asya’nın yükselen yıldızı Kazakistan’da 2006’da Nükleer enerjiye nükleer yakıt sağlama seçeneklerinden biri olarak uluslararası rezerv oluşturma önerisi yapılmıştı. Amerikan Nükleer Savaş Tehdidini Azaltma Girişimi Fonu (Nuclear Threat Initiative), UAEK himayesinde, Uluslararası Nükleer Yakıt Bankası’nın kurulması teklif etti. 29 Ağustos 2017’de ise Kazakistan Cumhuriyeti’nde UAEK DSZUB binasının ofis açılış töreni gerçekleşti. DSZUB nükleer yakıt tedarik etme faaliyetlerine 16 Ekim 2019 itibariyle başladı. Banka kuruluşundan bu zamana nükleer yakıtın yaygınlaştırılmaması yükümlülüğünü yerine getiren devletlere, uluslararası nükleer yakıtın garantili sevkıyatını sağlıyor.
Barışçıl amaçlarla nükleer enerjinin geliştirilmesi
Kazakistan ve UAEK’in girişimi bu kapsamında nükleer yakıt bankalarının oluşturulması şeklinde ifade ediliyor. Ayrıca yaygınlaştırılmanın önlenmesine yönelik Kazakistan hükümeti gerekli tedbirleri alıyor. Yakıt bankalarının oluşturulması, nükleer sanayinin işleyişi için piyasa mekanizmalarını bozmadan ilerlenmesi sağlanıyor ve hassas teknolojilerin yaygınlaştırılması ve desteklenmesi hedefleniyor. Yakıt rezervleri barışçıl amaçlarla nükleer enerjinin geliştirilmesine ve devletlere barışçıl nükleer teknolojilere erişim sağlanmasına katkıda bulunuyor.
Nükleer çalışmaları kesilenlere destek kapısı
UAEK, düşük seviyede zenginleştirilmiş uranyum bankasının oluşturulmasıyla yakıt bankasının, yüzde 4.95’e varan bir zenginleştirme oranında Uranyum’un fiziksel bir rezervi olacağı ifade ediliyor. Bu bankanın temel amacının, bankayı nükleer programları, ekonomik faaliyetler dışındaki nedenlerle kesilebilecek devletler için kapısı çalınacak son adreslerden biri olabileceği belirtiliyor.