Livaneli’nin müziği, sadece Türkiye’de değil, dünya sahnesinde de yankı buldu. Joan Baez’den Maria Farandouri’ye kadar pek çok büyük sanatçıyla aynı sahneyi paylaştı, şarkılarını onlar söyledi. Onun müziği, Ege’nin rüzgârını, Anadolu’nun hüznünü, İstanbul’un karmaşasını ve halkın bitmeyen direncini taşıdı. Müzik, onun elinde hem bir kültür köprüsü oldu hem de evrensel bir dil.
Livaneli’nin sanat yolculuğu sadece müzikle sınırlı kalmadı. “Mutluluk”, “Serenad”, “Engereğin Gözü” gibi romanları, Türkiye’de edebiyatın geniş kitlelere ulaşmasında önemli rol oynadı. Romanlarının çoğu yabancı dillere çevrildi, pek çok ülkede okundu. Onun kaleminde insan ruhunun sancıları, tarihsel belleğin yükü ve bireyin özgürlük arayışı buluştu. Edebiyatı da tıpkı müziği gibi bir vicdan meselesiydi.
Zülfü Livaneli’yi sadece bir sanatçı olarak görmek eksik olur. O, Türkiye’nin demokratikleşme sürecinde sözünü esirgemeyen bir aydın olarak da tanındı. Parlamento kürsüsünde, meydanlarda, televizyon programlarında sanatçı duyarlılığını toplum meselelerine taşıdı. Kimi zaman alkışlandı, kimi zaman eleştirildi, ama hep “sözünü söyleyen” biri oldu. Belki de onu özel kılan da buydu: sanatını, toplumdan bağımsız bir süs olarak değil, halkın hayatının tam ortasında bir güç olarak görmek.
Zülfü Livaneli, şarkılarıyla gençlik anılarımıza eşlik etti, romanlarıyla okuma serüvenimize yön verdi, fikirleriyle tartışmalarımıza malzeme oldu. Onu dinleyen, okuyan ya da izleyen herkesin belleğinde özel bir iz bıraktı. Her kuşaktan insan, farklı bir yönüyle Livaneli’ye temas etti: kimisi türkülerinde, kimisi romanlarında, kimisi de duruşunda. Bu da onun ne kadar çok yönlü bir sanatçı olduğunun en somut göstergesi.
Aslında Zülfü Livaneli’yi anlatırken en çok altını çizmemiz gereken şey, onun vicdanı. O, sanatını bir ego meselesi ya da yalnızca kariyer aracı olarak değil, toplumsal bir sorumluluk olarak gördü. Yoksulların, ezilenlerin, susturulanların yanında yer aldı. Bu yüzden onun adı, sadece sanatçılar arasında değil, aydınlar ve halk arasında da farklı bir yerde duruyor.
Bugün geriye dönüp baktığımızda, Livaneli’nin bize bıraktığı miras sadece şarkılardan ya da romanlardan ibaret değil. O miras, aynı zamanda bir duruş, bir vicdan ve bir yaşam felsefesi. Herkes kendi yolunu çizerken, Livaneli’nin hayatından ilham alabileceği bir şey mutlaka bulur. Belki cesaret, belki üretkenlik, belki de adalet arayışı.
Zülfü Livaneli, bu ülkenin sanat tarihinde ayrıcalıklı bir yere sahip. Onun hikâyesi, bir bireyin sanatla ve toplumla kurduğu ilişkinin ne kadar güçlü olabileceğini gösteriyor. Kimi zaman bir şarkıda, kimi zaman bir romanda, kimi zaman bir konuşmada karşımıza çıkan bu çok yönlü insan, aslında bize tek bir şeyi hatırlatıyor: Sanat, insanın vicdanından bağımsız düşünülemez.