Aynı coğrafya içinde 2000 yılı aşkın süredir var olan köylerden kentsel yaşama geçişin en büyük kanıtı olan Çatalhöyük kenti, bugüne dek bulunan en eski ve en gelişmiş Neolitik Çağ yerleşim merkezi kabul ediliyor. Avcılık ve tarımın başlangıcı gibi toplumsal gelişmelere tanıklık eden Çatalhöyük, bulunduğu yıllardan beri turistlerin merak ve ilgisini çekiyor. Bu sebeple binlerce insan Çatalhöyük hakkında bilgi toplamaya çalışıyor. "Çatalhöyük hangi ilde, ne zaman keşfedildi?" diye merak eden okurlarımız için gezi rehberi hazırladık.
Çatalhöyük Neolitik Kenti Konya ilinin 52 km güneydoğusunda yer alır. Çumra ilçesinin 10 km doğusunda, Hasandağı'nın 136 km uzağındadır. Konya Ovası'na ait buğdaylık arazide bulunur. Doğu ve batı olmak üzere yan yana bulunan iki höyükten oluşur. Doğu Çatalhöyük, Neolitik Çağ'da yerleşke olarak kullanılırken Batı Çatalhöyük Kalkolitik Çağ'da iskan görmüştür.
Çatalhöyük ören yeri, Neolitik Dönemin en eski yerleşim yerlerinden biridir. 1958 yılında J. Mellaart tarafından keşfedilmiş, 1961 yılında ilk kazıya başlanmıştır. Ardından 1963 ve 1965 yıllarında Çatalhöyük Antik Kentinde çok önemli bulgulara rastlanmıştır. İnsanlık tarihine ışık tutan ilk ev mimarisi, ana tanrıça heykeli, ilk yapılan manzara resmi özgün eserlerden bazılarıdır. Tüm bulguların sonucunda da 2009 yılında Çatalhöyük UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklendi. 2012 yılında da UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi'ne eklenmesine karar verildi. İşte Çatalhöyük hakkında kısa bilgiler...
1. Mezopotamya Haricindeki En Büyük Yerleşim Yeri
Çatalhöyük, Neolitik yerleşimler arasında en eskisi değil. Örneğin, Mezopotamya'da bulunan Eriha, Çatalhöyük'ten yaklaşık 1000 yıl kadar daha eski. Fakat Çatalhöyük nüfusu ve büyüklüğü bakımından diğer yerleşim yerlerinden daha değerli görülüyor. Çünkü Çatalhöyük'ün en 8.000 insana ev sahipliği yaptığı düşünülüyor. Bu ören yeri yalnızca fazla nüfusu ile değil, Mezopotamya dışında büyük bir yerleşim yerinin olması bakımından da merak konusu haline geliyor.
2. Dönemin En Kalabalık Yerleşim Yeri
Konya Çumra ilçesinde, Konya Ovası içinde yer alan Çatalhöyük, günümüz tarihinden 9.000 yıl öncesinde Neolitik Dönem yerleşkesi olarak kullanılıyordu. Yaklaşık 2.000 yıl boyunca daimi yerleşik hayat görevi gördü. Bu nedenle, Neolitik Çağ'ın en büyük ve kalabalık yerleşim yerlerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu ören yeri içinde bulunan kalıntılar, binlerce yıl önce yaşayan Orta Anadolu insanının yaşamı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlıyor.
3. Çatalhöyük Evleri
Çatalhöyük mimarilerinin birbirine bitişik olarak tasarlandığı görülüyor. Evlerin giriş kapısı çatıda yer alıyor. Evlerin aşağı katta olması, çatılara tahtadan yapılmış bir merdivenle çıkıldığı düşüncesini doğuruyor. Evin içinde ocak ve oval biçiminde üstleri düz fırınlar bulunuyor.
4. Eşitlikçi Bir Yaşam Yeri
Çatalhöyük'ün nüfusu her ne kadar kalabalık olsa da, halkın son derece eşitlikçi yaşadığı düşünülüyor. Çünkü yerleşke içinde merkezileşmiş bir yönetim bulunmuyor. Yöneticileri ya da ruhani bir sınıfı temsil eden herhangi anıtsal yapı yer almıyor.
5. Ölülerle İç İçe Yaşam
Çatalhöyük evlerinde en az bir platform bulunuyor, ölen kişileri bu platform altına gömdükleri biliniyor. Ölülerin yanlarında bazı hediyeler bırakıyorlar. Bu durum ahiret inancına sahip olduklarını kanıtlıyor. Yani Çatalhöyük halkı, evlerinde gömdükleri ölülerle birlikte yaşıyorlar. Bu durum, ata kültürü ile özdeşleştiriliyor.
6. Kadın Heykelcikleri
Çatalhöyük'te halkın pişmiş topraktan birçok kadın figürü yaptığı biliniyor. Bu heykelcikler genelde genç kadın, yaşlı kadın ve doğuran kadın olarak yapılmış. Bu figürler toplum tarafından ana tanrıça olarak konumlandırılsa da, toplumda prestij kazanmış kadınları da temsil ediyor olabilir.
7. En Kutsal Hayvan Leopar
Çatalhöyük'te bulunan eserler arasında birçok farklı hayvan figürü görülüyor. Ancak genel çizimlerin leopar üzerine olması ve çizimler içinde daha yüksek konumlarda çizilmesi kutsal hayvan olarak görüldüğü düşüncesini doğuruyor.