Leonardo Da Vinci’nin ünlü eseri Mona Lisa, tahmini olarak İtalya Floransa’da 1503 tarihinde yapılmaya başlanmış bir tablodur. Yapımının 4 yıl sürdüğü bilinen eserde yer alan kadın yüzü yıllardır konuşulmakta olan bir konuya ve tartışmaya yol açmıştır. Kadının kim olduğu ve gülümsemesi çok uzun süre merak edilmiş ve üzerine konuşulmuş, çeşitli teoriler geliştirilmiştir. Bazı bilgiler gün yüzüne çıksa da gizemi hakkında spekülasyonlar ve teoriler devam etmektedir.
Mona Lisa tablosundaki kişinin Gherardini ailesinin bir üyesi olan Lisa del Giocondo olduğu bilinmektedir. Tüccar olan Francesco del Giocondo’nun karısı olduğu bilinen Lisa’nın kimliği konusunda farklı uzmanlar ve araştırmacılar tarafından farklı teoriler de öne sürülmüştür. Kadının kimliği hakkında birden fazla seçenek olasılığı konuşulmuştur. Olasılık olarak ortaya atılan karakterler Leonardo Da Vinci’nin Giorgio Vasari tarafından yazıldığı bilinen biyografisindeki tariflere göre ihtimaller dahilinde tutulmuştur.
Tamamlanması 4 yıl süren tablonun adının anlamı Mona Lisa, bazı tarihçiler için "Leydim Lisa" olarak çevrilirken bazı tarihçiler bu ifadeyi "Kadınım Lisa" olarak kabul etmektedir. Tablodaki kadının kim olduğu ve ismi konusundaki tartışmalar devam ederken kadının gülümsemesi ile ilgili tartışmalar da devam etmektedir. Ünlü sanat tarihçileri bu konuda farklı teoriler öne sürmekte ve ellerindeki kanıtlarla bu teorileri desteklemeye çalışmaktadırlar.
Mona Lisa tablosunun esrarengiz özelliklerinden biri de tablodaki kadının gülüşüdür. Sanat tarihçileri bu durumu çeşitli teorilerle açıklamaya çalışmaktadırlar. Örnek olarak Harvard Üniversitesi Profesörlerinden Margaret Livingstone, portrede yer alan kadının yüzündeki gülümsemeyi gözleri ile açıklamakta ve bu durumu düşük uzamsal sıklıklar teorisi ile ifade etmektedir. Bu durum tablodaki kadının gözlerinde 3 boyut olduğu fikrini destekleyen bir fikirdir.
Tablodaki kadının yüz ifadesini açıklamak için günümüzde teknolojik imkânlardan da faydalanmakta ve tablo duyu tanımlama programları ve uygulamaları ile incelenmektedir. Bu çalışmalar doğrultusunda bazı kodların tabloda olduğu sonucuna da ulaşılmıştır. Zamansız güzellik olarak da anılan tablonun bu gizeminin tabloya hangi açıdan bakılırsa bakılsın kadının akan kişiye bakıyor olmasından da kaynaklandığı belirtilmektedir.
Sanat tarihinin en büyük gizemlerinden bir olan bu gülümseme resimdeki kadının aslında gerçekte var olmadığı ve hatta ressamın kendini baz alarak bu resmi yaptığı konusunda söylentileri de beraberinde getirmiştir. Tablo hala incelenmekte ve gülümsemedeki gizem ile ilgili net bir açıklama hala yapılamamaktadır.