Aydınlardan çağrı: Uyum yasaları ve yeni anayasa süreci hızlanmalı

Demokratik ve sivil hayata getirdiği kazanımlar sebebiyle yeni bir dönemin başlangıcı kabul edilen 12 Eylül referandumunun üzerinden 17 ay geçti. İş dünyası ve aydınlar, beklenen uyum yasalarının çıkmamasını ve yeni anayasa çalışmalarında somut adımlar atılamamasını endişe verici bulduklarını belirtti.
Referandumun ardından değişen maddelerin uygulanmasına imkan sağlayacak uyum yasalarının bir an önce hayata geçirilmesi gerektiğini dillendiren aydınlar, Meclis’te gurubu bulunan siyasi partilere çağrıda bulunarak, “Zamanın iyi değerlendirilemeyip tarihi fırsatın elden kaçmasından kaygılanıyoruz.” dedi.
Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Serap Yazıcı, “Parlamento’nun yavaş çalıştığı kanısındayım.” derken, Türkiye İşadamları ve Sanayiciler Konfederasyonu (TUSKON) Yönetim Kurulu Başkanı Rıza Nur Meral, “Toplum, uyum yasalarının hayata geçmesini de bekliyordu. Bu beklenti şu ana dek karşılanamadı. Toplumun geniş kesimleri, gelişmeleri endişe ve kaygıyla izliyor. Burada Türkiye’nin reform ve demokratikleşme süreci aksatmadan sürdürülmeli.” değerlendirmesini yaptı.
“2012’de büyüme darlığı ile karşı karşıya kalacak iş dünyasına fazla yük getirmeden kanunlarda uzlaşılmalı.” diyen İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi, tarafların mutabakata varması gerektiğinin altını çizdi. Emekli Cumhuriyet Başsavcısı Avukat Reşat Petek de Meclis kararı ile sürecin desteklenmesi gerektiğini ifade ederek, “İş adeta beklemeye terk ediliyor izlenimi veriliyor. Toplumda endişeler var.” dedi.
Diğer yandan süreci “Normal” şeklinde değerlendirip, hükümetin belli bir eylem planı içerisinde hareket ettiğini ifade eden görüşler de var.
Aydınların konuyla ilgili Cihan Haber Ajansı (Cihan)‘na verdiği açıklamalar şöyle:
Emekli Askerî Hâkim Ümit Kardaş: "Toplum yeni anayasa sürecinde seçim kampanyalarında olduğu gibi harekete geçirilmeli; buna itilmeli ve teşvik edilmeli. Anayasanın tabanı ve ilkeleri bu şekilde oluşturulmalı. CHP ile MHP’nin bu süreçte bir şeyi yok. BDP de çeşitli nedenlerle bu sürece katılamıyor. AK Parti bu sürece yaklaşabilir. Ancak o da şu sebepten dolayı yaklaşamıyor. Başbakan’ın kendine göre bir projesi var. O proje bence bunu etkiliyor. Daha kapalı götürmeye çalışıyorlar."
Gazeteci Alper Görmüş: "Türkiye artık eski anayasa ile yürüyemez. Bunu göremeyen siyasetçi de kendi ayağına kurşun sıkmış olur. İnsanların yüzde 75’i yeni anayasa talebinde bulunuyor. Bu çok açık. Akıl dışı olur Türkiye’nin eski anayasa ile yürümesi. Çok ciddi adımlar atılamıyor."
Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Serap Yazıcı: "Yeni anayasa konusunda Parlamento’nun yavaş çalıştığı kanısındayım. Seçimlerden bu yana 6 ayı geçen bir süre söz konusu. Bu süre içinde parlamento kamuoyunu tatmin edecek şekilde ne tür demokratik bir reform yaptı? Henüz kabul edilebilir herhangi bir sorunu çözmeye yönelik bir kanun mevcut değil. Altı aydan bu yana ne yapıldı? Beni vatandaş olarak memnun edecek performans sergilemedi Parlamento."
Gazeteci Nazlı Ilıcak: "Herkeste böyle bir arzu olmakla birlikte, siyasi partiler arasındaki gerginlik uygun bir zemin yaratmıyor. Liderler arasında müthiş bir tartışma var. Uzlaşma kolay olmayacak. Çok büyük bir hayal kırıklığı yaşayacak insanlar. Şuanda o kadar çok tartışma var ki farklı konularda anayasa gibi önemli bir konuya konsantre olamıyorlar. Mesela Tayyip Erdoğan bir çağrı yapabilir; meydan okuyan bir biçimde değil. ‘Hepimiz söz verdik bu sözümüzü yerine getirmek için biz liderler de ön ayak olalım.’ diyebilir."
Anayasa profesörü Ergun Özbudun: "Halk muhakkak somut bir adım bekliyor. Top Meclis’ten atıldı. Komisyon’un çalışmaları sonuç verir veya vermez onu kestirmek mümkün değil. Sonuç çıktıktan sonra sağlıklı bir değerlendirme yapılır. Bence o komisyondan bir sonuç çıkmaz. Ama bu yolun da denenmesi gerekliydi. AK Parti’nin kendi başına değiştirebilecek bir çoğunluğu yok. Dolayısıyla o komisyon aşaması gerekliydi. Bence bir şey çıkıp çıkmayacağı şüpheli. Şu an için komisyonun sonucunu beklemek durumundayız. Komisyondan ya sonuç beklemesi ya da çıkmaza girmesini bekledikten sonra başka şeyler belki düşünülebilir. Komisyon kendine bir gündem yaptı. Belirli bir zaman diliminde sivil toplum kuruluşlarını ve parti sözcülerini dinleyecek. Şuanda daha birinci aşamadalar. Çok da iyimser değilim."
Hukukçular Derneği Başkanı Avukat Cavit Tatlı: "Anayasayla ilgili çalışmalar yavaş ilerliyor. Meselenin özüyle ilgili hiçbir şey konuşulmuyor. Sadece yeni anayasamızı yapalım diye sözler var. 2012’de bu işin yapılacağı söyleniyor 11 ay kaldı ancak içerik noktasında çalışma olmadı şuana kadar. Biz artık içeriğin tartışılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu anayasayı niye istemiyoruz da yeni bir anayasa istiyoruz. Bunların tartışılması gerekiyor. Herkes eteğindeki taşları dökmeli, yeni anayasayla ilgili ne düşünüyorsa kamuoyu ile paylaşmalıdır."
Emekli Cumhuriyet Başsavcısı Avukat Reşat Petek: "Anayasa çalışma süreci Meclis Başkanı Cemil Çiçek'in kamuoyuyla paylaştığı sürece göre normal seyrinde gidiyor. Fakat toplumda uzlaşma komisyonunun yapılanışı, 15 maddelik çalışma usullerine dair almış oldukları karar ve o madde içeriklerine bakıldığında iş adeta beklemeye terk ediliyor izlenimi veriliyor. Toplumda endişeler var. Meclis kararı ile süreç desteklenmelidir. Anayasa süreci, takvimi ve usullerini belirleyen bir meclis kararı ortaya konulmalı. Kanun demiyorum, siyasi karar her zaman alınabilir. İstiklal savaşı da Meclis kararı ile başlatılmış ve yürütülmüştür. Meclis bu kararı alırsa anayasa süreci hız kazanacaktır."
Doç. Dr. Bekir Berat Özipek: "Ben Türkiye’nin yeni Anayasayla ilgili gündemden hiç kopmadığını düşünüyorum. Türkiye’de bu konuda hararetle bir çalışma yoğun bir tartışma var. Meclis’teki sivil anayasa komisyonunu tartışmaları çalışmaları kastetmiyorum sivil toplum düzeyinde ciddi tartışma var. Farklı sivil toplum örgütlerinin anayasa önerileri var. Bu tartışmaların kendisinden çok daha fazla umutlanmamız gerektiğini düşünüyorum. Yeni anayasa sürecinin kendisi çok değerli çok önemli. Meclis’teki komisyonun ne ölçüde başarılı olacağı ayrı bir tartışma konusu. Mutabakatla karar almanın zorluğunu biliyoruz. Oradan ortak metin üretmenin güçlüğünün de farkındayız. Türkiye toplumu bu süreçte nasıl bir ülkede nasıl kurallarla yönetilmesi noktasında kafa yoruyor. Tartışıyor. Metinler ortaya koyuyor. Gittikçe evrensel standartlara yaklaştığını görüyoruz."
Stratejik Düşünce Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Yasin Aktay: "Anayasa yapmanın ne kadar zahmetli olduğunu biliyoruz. Uyum paketleri var. Bunların kendi doğal takvimi var. Meclis çalışmalarının doğal temposu var. Yasanın hazırlanması Meclis’te oylanması zaman alıyor. Meclis idaresi bu yönde açıklama yapıyor. Parlamento’nun başka problemleri de devam ediyor. Yeni anayasa beklentisi olduğu için bu iş savsaklanıyor olabilir. Nasıl olsa yeni bir anayasa yapılacağı için buna göre uyum paketi hazırlanması yönünde çalışmalar olur’ düşüncesi hakim olabilir. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin Anayasa değişikliğini 2007 yılında ekiminde yaptık ama uyum paketi yeni Meclisten geçti. Aşağı yukarı 5 yıllık gecikmeyle yapıldı. 16 ay önce yapılan 27 maddelik anayasa uyum paketinin uzun süreceğini bekleyebiliriz. Bir şeyi iki defa yapmak yerine bütün anayasayı değiştirdikten sonra topyekun ele almak yönünde rehavete sürüklemiş olabilir."
Türkiye İşadamları ve Sanayiciler Konfederasyonu (TUSKON) Yönetim Kurulu Başkanı Rıza Nur Meral: "Toplum ve iş dünyası 12 Eylül 2010’da Referandumu’nu oylarken, değişen maddelerin hayata geçirilmesini mümkün kılacak uyum yasalarının hayata geçmesini de bekliyordu. Bu beklenti şu ana dek karşılanamadı. Toplumun geniş kesimleri, gelişmeleri endişe ve kaygıyla izliyor. Burada Türkiye’nin reform ve demokratikleşme süreci aksatmadan sürdürülmeli. Toplum bu anlamda beklentilerinin karşılanmasını temenni ediyor. Öte yandan yeni Anayasa çalışmaları devam ediyor. Burada tüm kesimlerin hatta toplumun tüm fertlerinin katılımı adına zamanın iyi değerlendirilemeyip tarihi fırsatın elden kaçmasından kaygılanıyoruz. Katılımlar için son tarih verilmeli. Herkes görüşlerini bu tarihe kadar iletilmeli. Herkesten anayasa taslağı beklemek de doğru olmaz. Gelinen aşamada ilgili komisyon belirlenen tarihe kadar yoğun şekilde çalışıp taslağı hazırlamalı.”
Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Cihad Vardan: "Anayasa değişikliği sürecinde çıkması hedeflenen uyum yasaları için, belli bir eylem planı çerçevesinde hareket edilmektedir. Geçen 16 ay zarfında, bu yasaların bir kısmı çıkarılmışken, bir kısmı için de tasarılar ve düzenlemeler Meclis’e sunulmuştur. Zaten Eylem Planı’ndan kasıt, belli hedefleri makul sürelerde tamamlayabilmektir. Bu bağlamda, uygulamaya koyulan ve üzerinde çalışılmakta olan yasalara bakıldığında, bizce, iddia edilenin aksine, belirlenen hedefler çerçevesinde yavaş hareket edilmediği ve hatta eylem planının tasarlandığından daha önce tamamlanacağı görülmektedir.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) İcra Kurulu Başkanı Rona Yırcalı: 12 Eylül Referandumu’ndan bu yana 16 ay geçti ama arada seçim vardı. Tabii 5-6 ay seçim tartışmaları ile geçti. Ardından başka sorunlar söz konusuydu, ekonomik çalkantılar vardı. Böyle bir ortamda uyum yasaları için çok da geç kalınmış sayılmaz. 12 Eylül’de yapılan anayasa değişikliği şu an ele alınıyor, hukuken işlemler başladı. Yani bu konu için geç kalınmış değil."
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkan Yardımcısı Mustafa Çıkrıkçıoğlu: "Tabii 12 Eylül 2010’da referandum yapıldı ve aradan 16 ay geçti. Anayasalar, uyum yasaları yürürlüğe girmeden hayat bulamıyor, icraata girmiyor. Ben, uyum yasalarının yapılmadığı, burada geç kalındığı eleştirilerini haklı buluyorum. İşe sistem olarak bir bütünlük kazandırılmalıdır. Bakın bugün muhtelif konularda tartışmalar yürütülüyor. Malum, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün görev süresi polemiklere konu oldu. Yasa çıkınca tartışma bitti. Sorun hukuken aşıldı. Burada aynı yol 12 Eylül 2010 Referandumu’nda da izlenmeli. Uyum yasaları acilen çıkarılmalı, bu anlamda geç bile kalındı."
İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi: "Şu an yeni Anayasa ele alınıyor. 12 Eylül 2010 Referandumu’nda kabul edilen Anayasa maddeleri ile ilgili uyum kanunları yapılsa bugüne kadar yapılırdı. Uyum kanunları ile ilgili olarak özel sektör, sendikalar ve devlet uzlaşamadı. Sorun oradan kaynaklanıyor olmalı. Burada mutabakata varılmalı, kanunlar TBMM’den çıkmalı. 2012’de büyüme darlığı ile karşı karşıya kalacak iş dünyasına fazla yük getirmeden kanunlarda uzlaşılmalı."
Orta Anadolu Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği (OAİB) Başkanı Adnan Dalgakıran: "Toplumun büyük kesimi 12 Eylül 2010 referandumu ile değişen anayasa maddeleri için uyum yasalarının çıkmasını temenni ediyor. Ama bunun siyaseten zorlukları var. Bu zorlukları aşmak gerekiyor. Burada yeni anayasa istiyoruz bir parlamento var, parlamento aritmetiği var, kolay değil. Adalet Bakanlığı, uyum yasalarına ciddiyetle eğiliyor ama yükü hakikaten ağır. Beklentiler yasaların hemen hayata geçmesi. Demokratikleşmenin önündeki engellerin kaldırılması isteniyor. Ama parlamentonun yapısı, aritmetiği de göz önünde bulundurulmalı."
Boydak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hacı Boydak: "Şu anda hükümet birçok kanatta mücadele ediyor. Dış politika ile ilgili gelişmeler malum, Avrupa Birliği (AB) içinde sorunlar var. Bunun yanında dünyayı sarsan ekonomik bunalım var. Bizim burada da bir sürü irili ufaklı olaylar var. Hükümet yasal değişiklikleri hayata geçirmek istiyor; ama bir sürü aksilikler oluyor. Hükümet AB ile ilgili çok önemli yasalar çıkardı. Yapacaklardır. İçeride, dışarıda sorunlar oldu. Süreç gecikti; ama İnşallah yakında çıkacak. Güveniyor hükümetimize. Anayasayı partilerin konsensüsü ile çıkmasını bekliyoruz.