Gümrüklerde kağıtsız dönem başlıyor

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2010'dan itibaren ithalat ve ihracat işlemlerinin önemli bir kısmını elektronik ortamda yapmaya başladı. Bakanlık, yeni uygulaması 'kağıtsız gümrük' ile gümrüklerde iş yapma şeklini de değiştirecek. Buna göre güvenilirliği onaylanmış firmalar, beyannamelerini elektronik ortamda gümrük idarelerine sunacak, ek belgeleri de sunmaksızın sonradan denetlenmek kaydıyla ofislerinde saklayacak. Böylece dış ticaret erbabının gümrüklerde oluşan iş yoğunluğu ve beklemeleri en aza indirilecek. Kağıtsız gümrük uygulaması ile her bir firmaya aylık ortalama 400 dolar maliyet avantajı vaad ediliyor. Türkiye’de dış ticaret yapan firma sayısının 80 bin civarında olduğu göz önüne alındığında, bu alanda milyonlarca lira tasarruf edilmesi bekleniyor.
Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, bakanlığın yeni yapılanması, vizyonu ile projelerini kamuoyuna açıkladı. Hayati Yazıcı, "Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nı 2023'te dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasına girme hedefine bağlı olarak yeniden yapılandırdık. Yapılanma ile Türkiye’yi dünyanın en kolay ve güvenli ticaret yapılan ülkelerinden biri haline getirmeyi öngörüyoruz." dedi. Yazıcı, 2023 hedeflerini şeffaflığa imkan tanıyarak, gümrükler başta olmak üzere hizmet verilen bütün alanlarda elektronik ortamın ayrıcalıklarından faydalanarak yakalayacaklarını vurguladı.
Anadolu'nun dünya ticaretinde önemli rol oynaması adına İpek Yolu Gümrük İşbirliği Girişimi projesine odaklandıklarını aktaran Yazıcı, “Türkiye-Çin hattında bulunan ülkelerin oluşturduğu İpek Yolu Gümrük İşbirliği Girişimi ile İpek Yolu ticaretini yeniden canlandırıyoruz. Bu sene Batum’da dördüncü toplantısı yapılan İpek Yolu projesi bu bölgede ticari faaliyette bir buluşmanın yol haritasıdır. Bu proje tamamlandığında çok büyük miktarda mal ve üretim araçları, Orta Asya'dan Avrupa'nın diğer ucuna veya Avrupa'dan Orta Asya'ya transfer edilebilecektir.” ifadelerini kullandı.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın insanı esas aldığını anlatan Hayati Yazıcı, kurum olarak temel hedeflerini şöyle sıraladı:
• Yasal ticareti mümkün olduğunca kolaylaştırmak
• Yasa dışı ticareti en modern yaklaşımlarla engellemek
• İç ve dış ticarette yenilikçi anlayışlar ortaya koyup sektörel büyümenin önünü açmak
• Esnafı ve kooperatifleri rekabetçi bir yapıya kavuşturmak
• Piyasa gözetimi ve denetimini etkin bir şekilde yaparak tüketici haklarını korumak
• Kayıt dışılığı en aza indirmek

AMAÇ, DÜNYANIN EN KOLAY TİCARET YAPILAN ÜLKELERİNDEN OLMAK
Gümrük ve Ticaret Bakanı, yeni yapılanma ile Türkiye'yi dünyanın en kolay ticaret yapılan ülkelerinden biri konumuna getirmeyi amaçladıklarını bildirdi. Gelinen aşamada ithalat ve ihracatın vakit kaybına sebep olmayacağını savunan Hayati Yazıcı'nın açıklamalarına göre, gümrüklerde elektronik uygulamaların ağırlığı artacak. Bakanlık bu minvalde Kağıtsız Gümrük' projesi ile aynı zamanda beyanname eki belgelerinin sadeleştirilmesine yönelik faaliyetler yürütüyor. Halen gümrük işlemlerinde aranan 330 ayrı türde belge bulunuyor. Bu belgelerin yüzde 6’sına karşılık gelen 20 adeti Bakanlık tarafından talep edilirken, geri kalan 309 belge muhtelif kurum ve kuruluşlarca isteniyor. Belge türlerinde yapılacak sadeleştirme ile gümrük idarelerinde muayenelerin ve belge denetimlerinin kolaylaştırılması planlanıyor. Böylece ithalat ve ihracat işlem süreleri de kısalmış olacak.
Dış Ticaret erbabına önemli getirileri olacak Kağıtsız Gümrük projesi Doing Business 2011 raporunda da referans olarak alınıyor. Bu raporda, projenin ticaret erbabının işlerini kolaylaştırmayacağı aynı zamanda gümrük idarelerinde evrak takibi amacıyla görevlendirdikleri kişilere olan ihtiyacı da ortadan kaldıracağı için her bir firmaya aylık ortalama 400 dolarlık bir maliyet avantajı getirdiği ifade ediliyor. Türkiye’de 80 bin adet dış ticaret yapan firma olduğu göz önüne alındığında bu alanda önemli bir tasarruf yapılmış olacak.

TEK PENCERE SİSTEMİ İLE BELGE PEŞİNDE KOŞULMAYACAK
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın Kağıtsız Gümrük uygulamasını takiben hayata geçireceği Tek Pencere sayesinde de kurumlar arası onay sisteminin temin edeceği veri alışverişi ile, gümrük beyannamesine eklenen belgeler tamamen kaldırılacak. Gümrük idaresi tarafından istenilen belgelerin tek noktadan temin edilmesine imkan veren Tek Pencere'de kurumlar, bu belgeleri direkt bakanlığın sistemine elektronik ortamda gönderecek. Böylece, bürokrasiden ve belgelerden kaynaklanan zaman kayıpları minimuma indirilecek.

7/24 İHRACAT YAPILABİLECEK
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, dış ticaret erbabının maliyet ve zaman kayıplarını azaltan bir başka uygulamayı daha hayata geçiriyor. Malın gümrük sahasına gelmeden direkt dış ticaret erbabının kendi depolarında ve antrepolarında yapılmasını mümkün kılan Yerinde Gümrükleme uygulamasıyla 7/24 ihracata fırsat verilecek. Bunun için ticaret erbabının tek yapması gereken, Gümrük İdaresi’ne beyanname vermek yerine elektronik ortamda basit bir bildirimde bulunmak olacak. Yine bu uygulama kapsamında tüccar bir ay içinde yapacağı tüm işlemler için ayda bir defa gümrük beyannamesi verecek. İthalatta gümrük vergilerini de ayda bir defa toplu olarak ödeyecek. Böylelikle dış ticaret erbabına önemli bir finansman kolaylığı da sunulmuş olacak.
Bakanlık, Gümrüklerden VIP Geçiş olarak adlandırılan Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü Projesi (AEO) ile de, firmalara güvenilirliklerinin derinlemesine kontrol edildiği bir incelemenin ardından özel bir statü ve güvenilirlik seviyeleri ile paralel olarak gümrük kontrollerinde önemli kolaylıklar sunacak.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü projesiyle gümrük idarelerinin sınırlı kaynaklarını daha riskli alanlara kaydırılarak kontrollerin bu alanlarda yoğunlaştırılması mümkün kılınacak.

TEK TIKLA ŞİRKET KURULABİLECEK
Kısa adı MERSİS olan Merkezi Sicil Kayıt Sistemi projesi ile vatandaşlar artık evlerinden şirket kuruluş işlemlerini, internetten e-imza ile 5 dakikada tamamlayabilecek. Bu sistemle ayrıca sanayi, ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet yürütenlerin verileri tek çatı altında toplanmış olacak. Kurulacak sistem aynı zamanda, TOBB, Rekabet Kurumu, Kamu İhale Kurumu, Hazine Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü gibi 8 kuruluşu ile daha entegre bir şekilde çalışacak.
Hali hazırda Mersin’de pilot uygulaması devam eden projeye 2012'de bütün Ticaret Sicil Memurlukları dahil edilecek. Projenin ikinci aşamasında ise uygulamanın kapsamı genişleyerek esnaf, serbest meslek erbabı, meslek örgütleri, kamu kurumları ile apartman yöneticiliği gibi diğer gerçek ve tüzel kişileri de içerecek. Böylelikle Türkiye genelindeki tüm ekonomik birimler sisteme dahil edilerek, bu birimlerin tek ortak numara ile takip edilmesine zemin hazırlanacak.

HAL KAYIT SİSTEMİ YOLDA
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, kamuoyunda Hal Kanunu olarak bilinen 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile, sebze-meyve ticaretinde önemli değişimlere gidiliyor.
1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan kanun ile sebze ve meyve ticaretindeki israf ve kayıt dışılığa çare olacak maddeler hayata geçirilecek. Sebze ve meyvelerin cinsine, miktarına, fiyatına, alıcı ve satıcısına dair bilgileri elektronik ortamda tutan Hal Kayıt Sistemi, yasanın getirdiği en büyük yenilik olacak. Sebze ve meyve ticaretine dair verilerin kayıt altına alındığı sistem sayesinde sebze ve meyvelerin fiyat ile miktar bilgilerine erişilebilecek, meslek mensupları kayıt altına alınarak toptancı halleri arasında ortak bilgi paylaşımı ve iletişimine imkan tanınacak. Üreticiler ise mallarını satacakları tacirlerin irtibat bilgilerine erişerek onlar hakkında detaylı bilgi sahibi olabilecek, ürünlerini daha çok kâr elde edebilecekleri piyasalara yönlendirebilecek.
Kanunun tüketiciler adına getirdiği en önemli yenilik ürün künyeleri. Sebze ve meyvelerin kap veya ambalajlarının üzerinde bulunması mecburi olacak ürün künyeleri sayesinde tüketiciler hal kayıt sistemini kullanarak tükettikleri ürünün nerede ne zaman üretildiğini bilecek.
Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsacılığı Türkiye’yi tarım ürünleri ticaretinin merkezi yapmayı hedefleyen bir proje. Bu sayede tarım ürünleri, sınıf ve kalitelerinin yetkili sınıflandırıcı laboratuarlarca belirlenmesinin ardından modern altyapıya sahip sıhhatli ortamlarda depolanacak. Üreticiler fiyatların indirimli olduğu hasat döneminde ürünlerini elden çıkarmak yerine lisanslı depolara koyarak karşılığında aldıkları senetler ile piyasanın daha elverişli olduğu dönemlerde ürünlerini satabilecek. Senetler aynı zamanda teminat olarak gösterilerek uygun şartlarda kredi kullanabilecek.
Sistem sayesinde, depolamaya uygun nitelikte olan tarım ürünlerinin ticareti ürün senetleri vasıtasıyla ürün ihtisas borsalarında yapılacak. Böylelikle üreticiler ürünlerini daha kolay ve yüksek fiyata elden çıkarma imkânını elde edecek.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından bugüne kadar 6 lisanslı depo şirketine kuruluş izni verildi. Ürün senetlerinin işlem göreceği ürün ihtisas borsasının kurulması yönünde çalışmalar ise devam ediyor. Uluslararası alanda faaliyet yürütecek ürün ihtisas borsası ile Türkiye'nin bölgesindeki tarım ürünleri ticaretinin merkezi durumuna gelmesi hedefleniyor.

GÜMRÜK VE TİCARET KONSEYİ KURULUYOR
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, gümrük ve ticaret politikalarının oluşturulması ve uygulanması noktasında tüm paydaşların görüşlerinin değerlendirileceği, mevzuat ve politikalara ilişkin araştırma ve çalışmalara imza atacak danışma organı niteliğinde bir yapıyı hayata geçirerek, Gümrük ve Ticaret Konseyi'ni kuruyor.
Bu mekanizma ticaret erbabına karşı karşıya kaldığı tıkanıklıkların nedenlerini muhataplarına doğrudan iletebilme fırsatını verecek. Bakanlık ise, hazırlık aşamasındaki projeleri ile mevzuattaki değişiklik planları hakkında paydaşlarını bilgilendirecek ve tüm bu süreçlere onların da görüşlerini de dahil edebilecek.