Sarayburnu Atatürk Heykeli Restore Ediliyor

Atatürk’ün, Kurtuluş Savaşı’nı başlatmak için Samsun’a gitmek üzere yola çıktığı yerde bulunan Sarayburnu Atatürk Heykeli Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projesi çalışmaları başladı. Heykel, Türkiye’deki, Atatürk’ün bizzat modellik yaptığı ilk figüratif heykel ve İstanbul’daki ilk anıt Atatürk heykeli olma özelliklerini taşıyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi-Kültür Varlıkları Dairesi Başkanlığı/Kültür Varlıkları Projeler Müdürlüğü Atatürk’ün Kurtuluş Savaşını başlatmak için Samsun’a gitmek üzere yola çıktığı yerde bulunan ‘Sarayburnu Atatürk Heykeli Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projesi’ çalışmalarına başladı. 25 Ağustos 1925 tarihinde temeli atılan ve 3 Ekim 1926 tarihinde açılışı yapılan heykele Atatürk’ün bizzat Modellik yaptığı ilk figüratif heykel ve İstanbul’daki ilk anıt heykel olma özelliği taşıyor. Projenin tamamlanıp, ilgili Kurul onayını almasının ardından, Restorasyon uygulama çalışmaları da Yapı İşleri Müdürlüğü’nce gerçekleştirilecek.

Sarayburnu Atatürk Heykeli Tarihçesi

Fatih-Cankurtaran Mahallesi’nde, Sarayburnu Sahilinde, Gülhane Parkı Kapısı karşısında bulunan Sarayburnu Atatürk heykelinin temeli 25 Ağustos 1925 tarihinde atılmış, 3 Ekim 1926 tarihinde de açılışı yapılmıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonra Kurtuluş Savaşı’nın önemli basamaklarının anıtlaştırılmak istenmesi amacıyla ülkenin pek çok yerinde anıtsal heykeller yapılması planlanmıştır. Bu heykellerden biri olan Sarayburnu Atatürk heykeli, Kurtuluş Savaşı’nı başlatmak için Samsun’a gitmek için yola çıktığı yere yapılmıştır. Buraya bir Atatürk Heykeli yapılması fikri Dönemin Belediye Başkanı Emin Bey’e aittir. Belediye Meclisi tarafından da onaylanan bu önerinin hayata geçirilmesi için bir komisyon kurularak çalışmalara başlanmıştır. 25 Ağustos 1925 tarihinde temeli atılan ve Avusturyalı Heykeltraş Heinrich Krippel tarafından yapılan anıtın açılışı 3 Ekim 1926 tarihinde gerçekleşmiştir. Sanatçının Avusturya’daki atölyesinde yapılan bronz heykelin dökümü, Viyana’da Birleşik Maden İşletmeleri’nde yapılmış, daha sonra parçalar taşınarak Krippel’ın denetiminde yerine yerleştirilmiştir.

Heykel’in yapım özellikleri

Eser; Kaide ve heykel olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Kaide, iki kademeli dörtgen bir platform üzerinde yer almaktadır. Dikdörtgen kaide üzerinde, Atatürk’ün sivil giyimli olarak tasvir edildiği heykel yaklaşık 3 metre yüksekliğinde olup, yukarı doğru hafifçe incelen mermer ve granitten dikdörtgen bir kaide üzerine oturmaktadır. Bu kaide ise mermerden dikdörtgen bir platform üzerinde yer almaktadır. Kaidenin çevresi, üzeri kasetli aralarda sütunların kullanıldığı 70 cm. yüksekliğinde bir duvar ile çevrilidir. Heykelin bulunduğu platforma kuzey yönde yer alan birkaç basamak ile çıkılmaktadır. Heykelin oturduğu kaidenin üç cephesinde bronz madalyonlar bulunmakta iken, bunlardan hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Dikdörtgen kaide üzerinde sivil giysili Atatürk figürü yer almaktadır. Tarihi Yarımada’da, 1. Derece Kentsel-Arkeolojik SİT Alanı/Dünya Miras Alanında kalan Heykel, 03.06.2015 tarih ve 3568 sayılı İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararı ile I. Derece Korunması Gerekli Kültür Varlığı olarak tescillidir.

Heykelin halihazırdaki durumu

Gazi Heykeli’nin yapımında kullanılan mermer yüzeyler aşınmış, anıtta kullanılan derzler bozulmuş, anıtta yüzeysel kirlenmeler oluşmuş, anıtın kaide altından devamlı neme maruz kalmış, çevre düzenlemesinde kullanılan taş döşemesi zarar görmüş olup, oldukça bakımsız durumdadır. Restorasyon çalışması ile bu durumların giderilmesi amaçlanmaktadır.

Çalışma ile ilgili kurul kararları

İstanbul VI Numaralı Koruma Bölge Kurulu’nun, 03.06.2015 tarih ve 3568 sayılı kararı ile “.anıt heykelin 2863 sayılı yasanın 6’ncı maddesinde belirtilen nitelikleri taşıdığından, Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu’nun “Anıt Heykellere” ilişkin 19.06.2007 tarih ve 729 sayılı ilke kararı ve 2863 sayılı yasanın 7’nci maddesi uyarınca korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmesine, koruma gurubunun I (bir) olarak belirlenmesine” ve “anıt heykele ilişkin rölöve restitüsyon ve restorasyon projelerinin ilgili idarelerce hazırlanacak restorasyon raporu ile birlikte Kurula sunulmasına” karar verilmiştir.

Aynı Kararla “ .anıt-heykelin teşhirine yönelik proje alternatiflerinin meri Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı İmar Planı Notları’nın “ Kentsel Tasarım Alanları/Parklar ve Dinlenme Alanları” maddesi gereğince, alanın kimliği doğrultusunda özgün bir yaklaşımla ele alınacak olan kentsel tasarım projelerinde değerlendirilmesinin uygun olacağına” denilmektedir.

Anılan Kurul Kararı gereği Avrupa Yakası Park ve Bahçeler Müdürlüğü’nce hazırlanan “Sarayburnu Parkı Çevre Düzenlemesi Projesi” aynı Kurulun 21.02.2018 tarih ve 6095 sayılı karıyla onaylanmış olup, aynı kararda “ Sarayburnu Parkı içerisinde bulunan Mustafa Kemal Atatürk anıt-heykeline ilişkin 03.05.2015 tarih ve 3568 sayılı kararın gereklerinin ivedilikle yerine getirilmesine.” denilmektedir.

Başkanlığımızca ilgili Kurul Kararları gereği I. Grup tescilli anıt eser “Atatürk Heykeli”’nin özgün nitelikleri ile korunması , konservasyonu ile rölöve restitüstyon ve restorasyon projelerinin hazırlanması amacıyla 16.08.2018 tarihinde Başkanlık Onayı alınarak “ Sarayburnu Gazi Heykeli Rölöve Restitüsyon ve Restorasyon Projesi” işine başlanılmıştır.