67. Verem Haftası Bilgi Notu (05-11 Ocak 2014)

Verem Savaşı Eğitim Ve Propaganda Haftası

•"Verem Savaşı Eğitim ve Propaganda Haftası" 1947 yılında kutlanmaya başlamıştır.

•Bu haftanın amacı verem ile ilgili toplumun bilgilendirilmesi ve bu hastalığa bütün kesimlerin dikkatinin çekilmesidir.

•Bu amaçla; sempozyumlar ve konferanslar düzenlenir, okullarda kompozisyon ve resim yarışmaları yapılır, vatandaşa hastalıkla ilgili eğitim verilir, afiş ve broşürler dağıtılır, yazılı ve görsel basına bilgi verilir.

Dünyada Verem Hastalığının Durumu

•Dünya nüfusunun yaklaşık üçte biri verem mikrobu ile enfektedir. Bu insanların %10'u yaşamlarının bir döneminde vereme yakalanacaklardır.

•Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) "Küresel Tüberküloz 2013 Raporu"na göre dünya genelinde tüberküloz insidans, prevalans ve mortalite hızları düşmektedir. Buna rağmen küresel TB yükü halen çok yüksektir. 2012 yılında 8,6 milyon yeni vaka ve 1,3 milyon TB'den ölüm olduğu hesaplanmıştır. Ölümlerin 320 000'i HIV pozitif tüberküloz hastalarıdır.

•Dünya genelinde insidans, prevalans ve mortalitenin en yüksek olduğu bölgeler, Afrika ve Güney Doğu Asya Bölgeleridir.

•Türkiye 53 ülkeden oluşan DSÖ Avrupa Bölgesinde yer almaktadır. Avrupa Bölgesinde insidans hızı ortalaması yüz binde 40'tır.

•Dünyadaki TB vakalarının yaklaşık %40'ı Hindistan ve Çin'de bulunmaktadır.

•TB olgularının %80'i yüksek TB yüküne sahip 22 ülkede bulunmaktadır (Afganistan, Bangladeş, Brezilya, Çin, Endonezya, Etiyopya, Filipinler, Güney Afrika, Hindistan, Kamboçya, Kenya, Kongo Cumhuriyeti, Mozambik, Myanmar, Nijerya, Pakistan, Rusya Federasyonu, Tanzanya, Tayland, Uganda, Vietnam ve Zimbabve).

Türkiye'de Verem Hastalığının Durumu

•Türkiye'de yeni tespit edilen verem hastası sayısı her yıl ortalama %6-7 oranında azalmaktadır.

•2012 yılında verem savaşı dispanserlerine kayıtlı toplam TB vaka sayısı 14.691'dir. Hastaların 4.696'sı (%32) İstanbul'dadır.

•2012 yılı TB hastaların %92'si (13.535 kişi) yeni TB olgusu, %8'i (1.156 kişi) önceden tedavi görmüş olgulardır.

•Toplam 14.691 hastanın 8.727'si (%59) erkek, 5.964'ü (%41) kadındır.

•Hastaların %1,8'i (261 kişi) yabancı ülke doğumlu hastadır.

•Hastaların 9.391'inde (%64) akciğer tüberkülozu varken, 5.300 (%36) akciğer dışındaki organlar (lenf bezleri, plevra, kemik, böbrek, beyin vb.) tutulmuştur.

Verem Hastalığının Etkeni

•Veremin etkeni "Mycobacterium tuberculosis " basilidir.

•Uzun sürede çoğalır, kültürde 2-6 haftada üreyen ve oksijenli ortamda yaşayan bir basildir.

•Özel boyama yöntemi ile boyanır. Asit ile boyayı vermediğinden aside dirençli basil (ARB) denilir.

Veremin Bulaşması

•Verem basilinin kaynağı, tedavi görmemiş, aktif akciğer ve gırtlak (larinks) veremi olan hastalardır.

•Basil hava yolu ile bulaşır.

•Hasta insanlardan öksürme ve hapşırma ile ortama yayılan mikrobun solunum yolu ile alınması sonucu bulaşır.

•Tedavi edilmeyen her hasta yılda 10-15 kişiye hastalığı bulaştırır.

•Balgam tetkikinde ARB pozitif bulunan ve kavitesi olan hastalar daha fazla basil saçarlar.

•Basil kaynağı ile karşılaşma süresi, ortamın genişliği ve havalanması bulaşmada önemlidir.

•En çok hastanın aile bireylerine ve yakın çalışma arkadaşlarına bulaşma olur.

•Tedavi ile basil sayısı çok kısa sürede azalır. Ortalama 2-3 haftada bulaştırıcılık büyük oranda yok olur.

Verem Enfeksiyonu Ve Hastalığı

•Verem enfeksiyonu, basilin vücuda girmesinden sonra 8-10 haftada tüberkülin deri testinin (TDT) pozitifleşmesi ile kendini gösterir.

•Bu, bir hastalık durumu değildir. Vücutta verem basilinin sessiz durduğu ve adeta hapsedildiği bir durumdur.

•Vücut direnci düşünce basil çoğalarak hastalanmaya yol açabilir. Verem enfeksiyonu olan insanların yaklaşık %10'unda yaşamlarının bir döneminde verem hastalığı gelişebilir.

•Hastalığın gelişmesine yol açan vücut direncini düşüren hastalıklar ve etkenler vardır. AİDS hastalığı bu bakımdan vücut direncini en çok kıran hastalıktır. Bunun dışında şeker hastalığı, böbrek hastalığı, bazı kanserler, ilaç ve alkol bağımlılığı, sigara, madenci hastalığı ve diğer bazı ciddi kronik hastalıklar da vücut direncini düşürür. Bebeklerde ve yaşlılarda da vücut direnci düştüğünden hastalanma fazla olur.

•Verem hastalığı, klinik bulguların ortaya çıktığı bir durumdur.

•Verem hastalığı, en çok akciğerleri tutar. Hastalığın tuttuğu diğer organlar, akciğer zarları, lenf bezleri, kemikler, böbrekler, beyin zarlarıdır. Vücudun bütün organlarında hastalık yapabilir.

Verem Hastalığının Belirtileri

•Genel yakınmalar: Halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, çocuklarda kilo alamama, gece terlemesi.

•Akciğer yakınmaları: Öksürük, balgam, öksürükle kan tükürme, göğüs-sırt-yan ağrısı, nefes darlığıdır.

•Gırtlak veremi ses kısıklığı yapabilir.

•Diğer organları tutan verem hastalığında ilgili organa ait bulgular olabilir.

•İki- üç haftadan uzun süren öksürükte veremden şüphelenmek gerekir.

Verem Tanısı

•Verem tanısı, balgamda verem mikrobunun gösterilmesi ile konulur. Basilin mikroskopta gösterilmesi ya da kültürde üretilmesi gereklidir.

•Hastanın semptomları ve röntgen bulguları, hastalıktan şüphelenmeyi sağlar. Semptomlar yavaş gelişir.

•Akciğer veremi akciğer röntgen filminde bazı belirgin değişikliklere yol açar. Bu değişiklikler doktorun veremden şüphelenmesine yol açar.

•Verem tanısında kullanılan deri testi (TDT) vücutta mikrobun olduğunu gösterir. Enfeksiyon veya hastalık olabilir. Bu konudaki değerlendirmeyi ilgili doktor yapar.

Bildirim Ve Kayıt

•Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında tanı konulan hastaların 24 saat içinde Halk Sağlığı Müdürlüğüne bildirilmesi gereklidir.

•Tanı konulan verem hastaları gizlilik kuralları içinde dispanserde kaydedilir.

Veremin Tedavisi

•Toplum Sağlığı Merkezi Verem Birimlerinde (verem savaşı dispanserleri) veremin teşhis ve tedavisi ücretsizdir.

•Veremin tedavisi standarttır. Bu standart tedavi, hastanede ya da dispanserde aynı şekilde düzenlenir. Yeni verem hastalarının tedavisinde standart tedavide genellikle iki ay dört ilaçla ve 4 ay 2 ilaçla olmak üzere 6 aylık tedavi uygulanmaktadır.

•Tedavide kullanılan bütün ilaçlar verem savaşı dispanserlerinden ücretsiz verilir.

•Tedavide verilen ilaçların düzenli içilmesi çok önem taşır. Çünkü hastaların bir kısmı tedaviyi terk etmekte ve toplumda basil saçmayı sürdürmektedirler.

•Hastanın ilaçlarını içtiğinden emin olmak için her doz ilacı bir sağlık personelinin gözetiminde içirtmek en uygun yoldur. Buna doğrudan gözetimli tedavi (DGT) denilir.

•Tedavinin dispanserde ya da hastanede başlanması gerekir. Aylık takiplerinin de dispanserde yapılması uygundur. Tedaviyi sonlandırana kadar özenle sürdürmek gerekir.

Dirençli Verem

•Tüberküloz tedavisinde ilaçlar eksik ya da düzensiz kullanılırsa hastalık iyileşmez. Tam tersine tedavisi güç bir duruma gelir. Bu duruma dirençli tüberküloz denir.

•Özellikle çok ilaca dirençli tüberküloz (ÇİD-TB) (İzoniyazid ve Rifampisin'e direnç) tüm dünyada önem arz etmektedir.

•Dünyadaki ÇİD-TB vakalarının yaklaşık %40'ı Hindistan, Çin, Rusya Federasyonu ve Güney Afrika'dadır.

•DSÖ tahminlerine göre Dünya genelinde yeni vakaların %3,7'si ve önceden tedavi görmüş vakaların %20'si çok ilaca dirençli vakalardır.

•Türkiye'de 2012 yılında tespit edilen 14.691 vakanın 291 'i ÇİD-TB'dir (%2). Yeni vakalarda ÇID-TB oranı %1,1 iken (151/13.535) önceden tedavi görmüş olgularda %12,1'dir (140/1.156).

•2012 yılında tespit edilen 291 ÇİD-TB vakasının %71'i erkek (206 hasta), %29'u (85 hasta) kadındır.

•Ülkemizde dirençli verem hastalarının tedavisi Ankara Atatürk, İstanbul Yedikule, İstanbul Süreyyapaşa, İzmir Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ve bazı üniversite hastanelerinde yapılmaktadır.

Koruyucu Tedavi

•Verem hastasının aile bireyleri ve diğer temaslıları dispanserlerde ücretsiz muayene edilir.

•Temaslı muayenesi sonucunda hasta olduğu tespit edilenler tedavi edilir.

•Hasta olmayan fakat verem olma riski taşıyan kişilere koruyucu tedavi verilir.

•Koruyucu ilaç tedavisi tek ilaçla ve 6 ay süreyle verilir. Bu tedavinin hastalanmayı %90'a varan oranda önlediği bilinmektedir.

BCG (BACİLLE CALMETTE GUERİN) Verem Aşısı

•BCG aşısı özellikle çocuklarda kanla yayılan ve öldüren verem hastalığını önlemede çok etkilidir.

•Ülkemizde BCG aşısı doğumdan sonra 2. ayını bitiren bebeklere Aile Sağlığı Merkezleri ve verem savaşı dispanserlerinde ücretsiz olarak yapılmaktadır.

•Aşı zamanı geçirilirse, 6 yaşa kadar yapılabilir, ancak bu durumda önce tüberkülin deri testi (TDT) yapılması gerekir.

Türkiye'de Verem Savaşı

•Ülkemizde verem savaşı Dünya Sağlık Örgütü'nün önerdiği Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS) ve Stop TB stratejisi çerçevesinde yürütülmektedir..