Basketbol sporu aksiyonlarında zıplama, atlama, atma, koşma ve top sürme gibi eylemler mevcuttur. Bu özellikleri ile basketbolun temelinde atletik performansların varlığından söz edilebilir. Basketbol oyuncuları yüksek atletik performansı rakipleriyle birebir ve alan paylaşımı içerisinde rekabetle sergiler. Sporcuların dayanıklılık, kuvvet ve hız gibi yeteneklerini kısa süreçler içerisinde ve yoğun süreklilikle ortaya koymaları gerekir.
Patlayıcı gücün neredeyse bütün vücut kas gruplarındaki bir geçişle kullanılması sporcu sağlığı açısından yıpratıcı bir durum olabilir. Bu sebeple basketbolda sporcuların birbirlerine teması sınırlandırılmıştır. Ayrıca oyun kuralları da basketbolcu sağlığı ve akan oyununun sürdürülmesini baz almaktadır. Her iki koşula yönelik ihlallerde rakip takım lehine serbest atış kararı verilebilmektedir.
Basketbolda serbest atış, pota yakınındaki serbest atış çizgisinin ortasından kullanılan atıştır. Takımlardan birisinin faullü davranışlarına karşı uygulanan bir cezadır. Basketbolda önemli bir yere sahiptir. Takımlar için stratejik hamle olarak kullanabilir ve mücadelelerin gidişatını etkileyebilir. Serbest atış kuralları farklılık gösterebilse de FIBA ve NBA'de benzer mantık üzerinden ilerler.
Ana formül bir oyuncunun 2 sayılık muhtemel basket atışı sırasında yapılan faullü davranış 2 serbest atış ile cezalandırılır. 3 sayılık senaryoda 3 serbest atış verilir. Eğer faul sırasında yapılan atış basket olarak sonuçlanırsa takımlar sayılarına ek olarak 1 serbest atış hakkı kazanır. Doğrudan temaslı yapılan faullerde sportmenlik dışı faul kararı verilebilir. Aşırı sertliği içeren durumlarda rakip takıma 2 serbest atış ve top hakkı verilmektedir. Teknik faulde ise doğrudan temas içermeyen ihlallerde takımlar 1 serbest atış hakkı kazanır.
Ayrıca takımlar stratejik olarak rakiplerinin düşük yüzdeli serbest atış kullanan oyuncularına faul yapabilmektedir. Bu durumun manipüle edilmesini önlemek için takımların periyotlarda 4 faul hakkı mevcuttur. Yapılan 4.faulden sonraki her faul sahanın neresinde olduğuna bakılmaksızın 2 serbest atış hakkıyla cezalandırılır.
Basketbolda atış kuralları atıcı oyuncunun pozisyon almasıyla başlar. Oyuncu, serbest atış çizgisinin arkasına geçer ve ayakları çizgiye basmadan pozisyon alır. Diğer oyuncular serbest atış kulvarlarında yerini alır. Şut sırasında atıcının dikkatini bozmaya yönelik davranışlarda bulunulması yasaktır. Hakem tüm oyuncular pozisyonlarını aldığında topu atıcıya verir. Atıcı belirli bir şut tekniği ve rutinine sahip olabilir.
Atıcı öncelikle nefes ve nabız kontrolünü gerçekleştirir. Atış sırasında tek elle veya çift elle şut tercih edebilir. Serbest atış tekniği genellikle bir elin destekleyici diğer elin atıcı olarak kullanılmasıdır. Ancak bu bir kural değildir. Oyuncu konforlu hissettiği bir tekniği kullanmakta özgürdür. Şutun çembere çarparak girmesi serbesttir. Atıcının genellikle 5 saniye içerisinde atışı kullanması gerekir. Top atıcının elinden çıkıncaya dek ayakları serbest atış çizgisine değmemelidir. Top potaya dokunduğunda diğer oyuncular ribaund için içeri girebilir.