Türkler Orta Asya'da yaygın olan oksızlık görüşü etkisiyle devlet kurma ihtiyacı hissetmiştir. İstiklal anlamına gelen bu inanış ve düşünce, göçebe yaşam süren Türklerin yerleşik hayata geçmesinde de etkili olmuştur. Türk toplumları tarih boyunca birçok devlet kurarak hakimiyetlerini sürdürmüş ve önemli tarihi olayları yönlendirmiştir. Bunun yanı sıra Kavimler Göçü ve Anadolu'ya başlayan akınlar farklı bölgelerin Türkleşmesinde de rol oynamıştır.
Tarihte bilinen ilk Türk devletleri hangileridir?
Tarihte bilinen ilk Türk devletleri Asya Hun İmparatorluğu, Uygur Devleti, Göktürk Devleti ve Avrupa Hun Devleti'dir. Bulundukları bölgede güçlü askeri ve siyasi güçleriyle dikkat çeken bu devletler, ekonominin ve ticaretin gelişmesinde de etkili olmuştur. Tarihte bilinen ilk Türk devletlerinin öne çıkan özellikleri şu şekildedir:
- Asya Hun İmparatorluğu: Orta Asya'da kurulan ilk Türk devleti olma özelliğini taşır. Göçebe yaşamı benimseyen Asya Hun İmparatorluğu'nun başkenti Ötüken'dir. Devlet, iç karışıklıklar ve Çin baskısı sonucu yıkılmıştır.
- Göktürk Devleti: Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlettir. Bumin Kağan tarafından 582 yılında kurulmuştur. Siyasi çekişmeler sonucu ikiye ayrılan Göktürk Devleti, Çin egemenliği altına girerek bağımsızlığını kaybetmiştir.
- Avrupa Hun Devleti: Avrupa kıtasına göç olayları sonrası ulaşan Türk toplumlarının kurduğu devlettir. Balamir Kağan kurucusu olup, kuruluş yılı 375'tir. Uzun süre bölgedeki diğer devletlere üstün konumda olan Avrupa Hunları, 469 yılında iç karışıklık sonucu yıkılmıştır.
- Uygur Devleti: Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti özelliğine sahip olan Uygurlar, Türk boylarının bir araya gelmesiyle kurulmuştur. 745 yılında kurulan devletin kurucusu, Kutlug Bilge Kül Kağan'dır.
Tarihte bilinen ilk Türk devletleri arasındaki 16 devlet, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı forsunda yer almasıyla dikkat çeker. Kuruluşları sonrası hüküm sürdükleri bölgelerde önemli izler bırakan 16 Türk devleti ve kurucuları şu şekilde sıralanır:
- Büyük Hun İmparatorluğu (MÖ.220), Kurucusu: Teoman Han.
- Batı Hun İmparatorluğu (MÖ. 48), Kurucusu: Hiung-Nu.
- Avrupa Hun İmparatorluğu (375), Kurucusu: Balamir.
- Ak Hun İmparatorluğu (420), Kurucusu: Aksuvar.
- Göktürk Kağanlığı (552), Kurucusu: Bumin Kağan.
- Avar Kağanlığı (651), Kurucusu: I. Bayan.
- Hazar Kağanlığı (651), Kurucusu: Böri Şad.
- Uygur Kağanlığı (745), Kurucusu: Kutlug Bilge Kül Kağan.
- Karahanlı Devleti (840), Kurucusu: Bilge Kül Kadir Han.
- Gazne Devleti (962), Kurucusu: Alp Tigin.
- Büyük Selçuklu Devleti (1040), Kurucusu: Tuğrul Bey.
- Harzemşahlar Devleti (1097), Kurucusu: Kutbeddin Muhammed.
- Altın Ordu Devleti (1236), Kurucusu: Batu Han.
- Timur İmparatorluğu (1367), Kurucusu: Timur.
- Babür İmparatorluğu (1526), Kurucusu: Babür.
- Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922), Kurucusu: Osman Bey.
Bilinen ilk Türk devletleri ve ortak özellikleri nelerdir?
Tarihte bilinen ilk Türk devletlerinin birçok ortak özellikleri bulunur. İlk Türk devletinin ortak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Ülkerler iki hanedan üyesi arasında paylaştırılarak, doğu ve batı olmak üzere yönetilmiştir.
- Kut adı verilen yönetim yetkisinin Tanrı tarafından hükümdarlara verildiği düşünülmüştür.
- Hükümdar yönetimine, danışma meclisleri destek sağlamıştır.
- Devlette yer alan toplumlar, ölümden sonra yaşama inanan Gök Tanrı inancına sahiptir.
- Ağırlıklı olarak göçebe hayat süren devletlerin temel geçim kaynağı hayvancılık olmuştur.
- İkiye ayrılan yönetim uygulamasında doğu bölümü batıdan üstün tutulur ve hükümdar yetkisine verilirdi.
- Ülkeler töre adı verilen yazılı olmayan hukuk kurallarıyla yönetilmiştir.
BİZE ULAŞIN
