Netflix’in mini dizisi 'The Queen’s Gambit' satrancın dünya çapında büyük ilgi çekmesine önemli bir katkıda bulundu. Hal böyle olunca dünyada ve ülkemizde 'Satranç nasıl oynanır' şeklinde binlerce arama yapılıyor.
SATRANÇ NEDİR?
Satranç, dosya adı verilen sekiz dikey sıra ve sıra adı verilen sekiz yatay sıra halinde düzenlenmiş 64 kareden oluşan bir tahta üzerinde oynanır. En eski ve en popüler tahta oyunlarından biri olan satranç, genellikle beyaz ve siyah olmak üzere özel olarak tasarlanmış zıt renkler içeren damalı bir tahta üzerinde iki rakip tarafından oynanan bir oyundur. Önce beyaz hamle yapar, ardından oyuncular sabit kurallara göre sırayla sırayla değişir, her oyuncu rakibin asıl taşı olan Şah'ı şah matına, yani ele geçirilmekten kaçınamayacağı bir konuma zorlamaya çalışır.
Satranç ilk olarak Hindistan'da MS 6. yüzyılda ortaya çıktı ve 10. yüzyılda Asya'dan Orta Doğu ve Avrupa'ya yayıldı. En azından 15. yüzyıldan beri satranç, soylular arasındaki popülerliğinden dolayı “kraliyet oyunu” olarak biliniyor. Kurallar ve set tasarımı, her ikisi de 19. yüzyılın başlarında bugünün standartlarına ulaşana kadar yavaş yavaş gelişti. Üst sınıflar tarafından tercih edilen bir entelektüel oyalama, 20. yüzyılda profesyonel ve devlet destekli oyuncular resmi olarak tanınan bir dünya şampiyonası unvanı ve giderek daha kazançlı olan turnuva ödülleri için yarışırken, satranç ilgisinde patlayıcı bir artış yaşadı. Organize satranç turnuvaları, posta ile yazışma oyunları ve İnternet satrancı artık dünya çapında erkekleri, kadınları ve çocukları cezbetmekte.
SATRANÇTA ROK NEDİR?
Satrançta rok, şah ve kalenin özel bir hareketidir. Eğer şah ve kale başlangıçtan itibaren hiç oynamamışsa, şahın geçtiği yeri bir taş tehdit etmiyorsa veya şah çekilmiyorsa, rok atılabilir. Rok atarken şah kaleye iki adım yaklaşır, kale şahın üstünden atlar ve yanına gelir.
TAŞLAR SATRANÇ TAHTASINA NASIL DİZİLİR?
Taşlar satranç tahtasında ilk iki sıraya dizilir. İkinci sırada piyonlar bulunur. Köşelerde kaleler, yanlarında atlar, onların yanlarında filler olur. Vezir her zaman kendi renginde olmalıdır. Şah da onun yanına dizilir.
SATRANÇTA GEÇERKEN ALMA NEDİR?
Satrançta geçerken alma, piyonun ilk çıkışta iki çıkma kuralına göre, yanına gelen taşın onu almasıdır. Piyon iki çıkarken, geçtiği karede olduğu varsayılarak yenebilir.
SATRANÇTA KALENİN İŞLEVİ NEDİR?
Kaleler oldukça güçlü taşlardır. Düz hareket eder ve önünde boşluk oldukça gidebilir. İlk dizilişte köşelerde olduğu, önünde ve yanında taşlar olduğu için oyuna girmesi daha zordur.Aynı zamanda rok hamlesi için kullanılabilir. Bu hamleyle kalenin daha rahatça oyuna girmesi sağlanır.
SATRANÇTA ATIN İŞLEVİ NEDİR?
Satrançta at, diğer taşların aksine düz bir hareket yapmaz. Atı diğer taşlardan ayıran iki özelliği vardır. Birincisi L şeklinde hareket eder, ikincisi önünde, sağında, solunda taş olsun ya da olmasın taşların üzerinden atlayabilir. Bu sayede bazen açılamayacak konumları açmaya yarar. Atlar ilerledikçe daha kuvvetli hale gelir.
SATRANÇTA FİLİN İŞLEVİ NEDİR?
Satrançta fil çapraz giden bir taştır. Önü açık oldukça çapraz olarak her yere gidebilir. Filin kaleden daha az değerli olmamasının sebebi de, çaprazların, dikey ya da yataylar kadar uzun olmamasıdır.
SATRANÇTA VEZİRİN ÖNEMİ NEDİR?
Satrançta vezir, hareket kabiliyeti bakımından en önemli taştır. Hatta başlangıç konumundayken bile, önü açıksa birçok yeri kontrol edebilmektedir. Çok kıymetli bir taş olduğu için, oyunda bir sürü taş varken oyuna çıkarmak tehlikelidir.
SATRANÇTA ŞAHIN ÖNEMİ NEDİR?
Şah, satrançtaki en önemli taştır. Çünkü mat olduğumuz zaman oyunu kaybederiz. Bu yüzden korunma ihtiyacı duyar. Oyunun başında birçok taş oyundayken şahı mat etme ihtimali daha yüksek olduğu için, şah sürekli saklanma ihtiyacı duyar. Taşlar azaldıkça şah oyuna dahil olur ve oyunda aktif rol oynar. Rok hareketiyle de kale ile yer değiştirebilir. Bunun dışında tek kare olarak istediği yere gidebilir.
PİYON NASIL HAREKET EDER?
Satrançta piyon oyuna renk katan bir taştır ve 8 tanedir. Başlangıçta isteğe göre iki kare gidebilir. Piyonlar düz gitmesine rağmen çaprazında olan taşı yerler. Bunun dışında ilk baştaki iki çıkışa göre geçerken alma hareketi olabilir. Piyon son yataya ulaştığı zaman şah dışında istediği taşa dönüşebilir.
SATRANÇTA BERABERLİK NASIL OLUR?
Satrançta beraberlik 4 farklı şekilde olur. Bunlardan birincisi rakibe beraberlik teklif ederek anlaşma şeklinde gerçekleşir. İkincisi mat edecek materyal kalmaması durumunda maç berabere biter. Üçüncüsü, rakibin oynayacak hiç taşı yokken ve şah çekilmiyorsa oyunun berabere bitmesi durumudur. Dördüncüsü de sürekli aynı hamlelerin tekrarlanması durumudur.
SATRANÇTA AT MI, FİL Mİ DAHA DEĞERLİDİR?
SATRANCIN AÇILIŞ İLKELERİ NELERDİR?
Satrançta açılış ilkeleri, açılışlarda belirli fikirlerin denenip elenmesiyle ortaya çıkmıştır. Bunlardan en temeli, başlangıçta taşları oyuna girmeyi gerektiren taş gelişimidir. Oyunun orta noktasında bulunan merkez noktalarını kontrol etmek gerektiği için merkez hakimiyeti ve şah güvenliği de diğer ilkelerdendir.
Taşları piyonları hareket ettirmeden oyuna sokabilme şansı olmadığı, taşları hızlıca oyuna girmek ve rakibe üstünlük sağlamak gerekir. Oyunun başında birçok taş olduğu için, şahın ortada kalması tehlikeli olacağından, şahı güvenli bir yere almak da gereklidir.
SATRANÇTA TURNUVA KURALLARI NELERDİR?
Satrancın turnuva kuralları turnuvadan turnuvaya değişebilir. Fakat değişmeyen de bazı kurallar vardır. Bunlardan bir tanesi dokunulan taşı oynama mecburiyetidir. Bir diğeri rakibi rahatsız etmemekle ilgili kurallardır.
Turnuvaya elektronik eşya, elektronik saat, telefon gibi cihazların sokulmaması gerekmektedir. İki tane imkansız hamle yapan oyuncu hükmen kaybetmiş sayılır.
Satrançta turnuva kuralları genel olarak turnuva tüzüklerinde yazılır. Turnuva tüzüklerinde Dünya Satranç Federasyonu'nun hangi maddelerinin geçerli olduğu yazar. Bunlar da federasyon kuralları tarafından takip edilebilir.
SATRANÇTA ELO VE UKD NEDİR?
Satrançta Elo ve Ukd, oyuncuların gücünü gösteren bir puan sistemidir. Bunlardan Ukd, Türkiye çapındaki ulusal kuvvet derecesidir. Türkiye çapındaki puanı gösterir. Elo ise dünya çapındaki puanı gösterir.
Bunların hesaplanması, karşılıklı oynanan maçlara göre alınan sonuçla ve oyuncuların Ukd'sine göre değişkenlik göstermektedir.
Satrançta Ukd ve Elo puanı hesaplanırken, belirli sayıda tamamlanan maç ve alınan puan dikkate alınır.
