Richard Hollingham
BBC Future
Soğuk Savaş sırasında Ay'a ilk ayak basma yarışını ABD'nin kazandığını mı sanıyorsunuz? Neil Armstrong o dev adımı atmadan çok önce, insansız uzay aracını Sovyetler Birliği oraya indirmişti oysa.
20 Temmuz 1969 tarihinde, ABD'nin Houston kentinde akşam saat 10 sularında dünyanın her tarafında TV istasyonları, bu tarihi haberi vermek için yayın akışını kesmeye hazırlanıyordu.
‘Ay'dan canlı yayın' kelimeleri ekrana yansıyor ve Ay'ın tek renk tozlu yüzeyine konan uzay aracından bir astronotun inişini görüyoruz.
Kamera daha sonra Ay yüzeyine, oradaki kraterlere, girinti ve çıkıntılara yöneltiliyor.
Astronot'un sesini belli belirsiz işitiyoruz; araçtan birkaç metre öteye sıçrayıp cebinden katlanmış bir bayrak çıkararak ayın yüzeyine diktiğini görüyoruz.
Ve orak çekiçli bayrağın dalgalandığını…
Ay'a ilk ayak basanın bir Sovyet kozmonotu olması ihtimali büyüktü.
Şubat 2016, böyle bir girişimin 50. yıldönümü.
Ay'a inen ilk araç
1966'da Luna 9 adlı Rus uzay aracı Ay'a ilk kontrollü ‘yumuşak' inişini yapmıştı. Bu, ayın yüzeyi konusunda birçok sorunun cevaplanmasını sağlayan ve sonraki insanlı seferlerin yolunu açan büyük bir başarıydı.
"1960'ların ortalarından itibaren hem ABD hem de Sovyetler Birliği Ay'a gitmeye çalışıyordu” diyor Londra'daki Bilim Müzesi uzay küratörü Doug Millard. Burada, Rus uzay araçlarına ait geniş bir koleksiyonu bir araya getiren bir sergi açıldı.
DERGİ - Uzay yolculuğu insan vücudunu nasıl etkiler?
"Ay'a insan göndermeden önce robot göndermeniz gerekir ve bu konuda Sovyet tarafının kaydettiği başarıları unutuyoruz” diyor Millard.
3 metre yüksekliğindeki Luna 9'un kare bir gövdesi ve dört ayağı vardı; Apollo'ya benziyordu. Üstte yatay bir silindir, bir çiçeğin kapalı tomurcuğu gibi duruyor.
"Burası yere inen kısım. Yüzeyden bir metre yukardayken gövdeden ayrılıyor ve dört yaprağı açılarak yere iniyor” diye anlatıyor Millard.
3 Şubat 1966'da aracın Ay'a indiğini duyurmaktan ziyade inişten fotoğraflar gönderildi ajanslara.
Dönemin gazete okurları, uzay yarışında Rusya'nın ABD'yi geçeceğini düşünüyordu. Haber BBC'de şöyle geçiyordu: "Tarihi bir an; Ay'a insan indirmek için gereken son adım.”
Dünya'ya Ay'dan dokuz fotoğraf göndermenin yanı sıra bu insansız sefer, Demir Perde'nin her iki tarafında da cevap aranan bir soruya açıklık kazandırmıştı. Ay'ın yüzeyinde toz ‘bataklıkları' bulunması ve bu nedenle araçların güvenli iniş yapamaması ihtimalinden korkuluyordu.
Fırlatılamayan füze
Luna 9 sayesinde yüzeyin güvenli olduğu tespit edildi ve böylece Rusların ve Amerikalıların insanlı uzay araçlarıyla sefer programlarının önü açıldı.
Dünyanın uzayda yürüyen ilk insanı için en belirgin aday Sovyet Alexei Leonov'du. Onun eğitim çalışmalarını yaptığı beş metre boyundaki ve soğan şeklindeki LK3 Ay aracı da müzede sergilenen araçlar arasında yer alıyor.
Ay'da inecek bir yer bulması için Leonov'un Sovyet aracında Armstrong'dan daha az zamanı olacaktı.
Fakat Sovyet programının, Amerikan Apollo'da olmayan çok sayıda güvenlik özelliği vardı. Yedek motorun yanı sıra, insandan önce Ay'a inmesi için robotlu bir araç da bulunuyordu. Bu, herhangi bir terslik halinde kozmonotun Dünya'ya güvenli dönmesi için yedek araç işlevi de görüyordu.
Her şey çok iyi planlanmış ve denenmişti. İlk robotlu Ay aracı, küçük bir otomobil büyüklüğündeki Lunokhod 1, 1970'te Ay'a indi.
Sovyet uzay programının talihsizliği oydu ki, Leonov'u Ay'a taşıyacak dev N1 roketi başarıyla fırlatılamadı. 105 metre uzunluğundaki roketin ilk aşaması için 30 motor takılmıştı.
Ay'da dalgalanan bayrak
Sovyet roket tasarımcısı Sergei Korolev'in ani ölümünden sonra aceleyle tamamlanan N1, Şubat 1969'da ilk fırlatma girişiminden önce teste tabi tutulmamıştı.
Roketi dört fırlatma girişimi de başarısızlıkla sonuçlandı. Böylece Sovyetler Birliği'nin Ay'a insan gönderme programı 1974'te resmen iptal edildi.
Fakat Ay'a ilk robotlu aracı Rusların gönderdiğini unutmamak gerekir. Ocak 1973'te Gene Cernan'ın Ay'daki son ayak izini bırakmasının ardından, Rusya'nın ikinci Lunokhod robotu Ay yüzeyinde dört aylık bir tura başlamış ve yüksek çözünürlüklü fotoğrafları Dünya'ya aktarmıştı.
N1 roket programı birkaç yıl önce başlamış olsaydı Alexei Leonov Ay'daki ilk insan olabilirdi.
"Leonov Ay'a ayak basan ilk insan olsaydı, orada dalgalanan bayrak farklı olacak, ama yine dalgalanacaktı” diyor Millard. "Ay'da bayrağa bir kez dokundunuz mu dalgalanması durmaz bir türlü. Yani yine aynı komplo teorileri üretilecekti.”
Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future sayfasında okuyabilirsiniz.
Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.
