Satranç oynamaya yeni başlayanlar bu oyunu karmaşık bulabilir. Gerçekten de her taşın farklı özellikleri bulunması ya da her el onlarca farklı hamle seçeneği olması, satrancı diğer masa oyunlarından ayırıyor. Her şeye rağmen, bazı ipuçları ve taktikler sayesinde satrançta başarılı olabilirsiniz. Tabii bol bol pratik yapmayı da unutmamak gerekiyor. Satranç hakkındaki detayları öğrenmeden önce, oyunun kısa tarihine göz atalım. Daha sonra "Satranç oyunu nasıl oynanır?'' sorusunu yanıtlayalım.
Satrancın kökeni, 600'lü yıllara dayanıyor. Çoğunlukla kabul edilen görüşe göre satranç, bu yıllarda Hindistan'da ortaya çıkmış ve sonrasında Orta Doğu'ya, Asya'ya ve ardından tüm dünyaya yayılmış. Modern anlamda satranç ise 1850'li yıllarda oynanmaya başlıyor. Dünya Satranç Federasyonu'nun da kurulmasıyla satranç, uluslararası turnuvaları yapılan bir spor haline gelmiş. Günümüzde internet üzerinden de oynanabilen satranç, yapay zekâ programlarının en çok kullanıldığı sporlardan birisi durumunda.
Satranç; 64 kareli tahta üzerine, 32 adet taşla oynanır. Oyunun amacı, iki kişinin karşılıklı hamleler yaparak birbirlerinin taşlarını yemesi üzerine kurulu. Oyunun daha iyi anlaşılması için her biri farklı özelliklerde olan satranç taşlarını, bu taşların özelliklerini ve turnuva puanlarını tanıyalım. Daha sonra satranç terimlerine göz atalım.
Taş alma: Satrançta taşlar, birbirlerini üzerine geldiklerinde o taşı almış olurlar. Bu hamlelere taş yemek de denebilir.
Şah çekme: Kiş çekme olarak da adlandırılır. Bir taş, rakip şahı tehdit edecek bir kareye geldiğinde şah çekilmiş olur. Şah çekildiğinde; oyuncu şahını kaçmak, şahını tehdit eden taşı yemek ya da bu taşla şahı arasına engel koymak zorunda kalır.
Mat: Şah çekildiğinde; kaçacak hareket alanı bulamayan, şahı tehdit eden taşı alamayan ya da önüne engel koyamayan oyuncu kaybeder. Yani, mat olur. "Şah şahı yer mi?" sorusunun yanıtı ise Satranç Federasyonu tarafından yanıtlanmış: Şah, başka bir şah tarafından alınamaz.
Pat: Oyundaki beraberlik durumu. Şah tehdit altında değilken hareket edecek yer yoksa ve şahtan başka hareket edecek taş kalmamışsa oyun pat olur.
Terfi: Bir piyon, tahtanın diğer ucundaki karelere kadar ilerlemeyi başarırsa oyuncunun istediği taşa dönüşür. Bu olaya terfi denir.
Satranç tahtası; soldan sağa A-H arası harflerle, aşağıdan yukarı ise 1-9 arası rakamlarla kodlanmış durumda. Buna göre A1 karesine beyaz kale gelecek şekilde taşlar sıralanır. Buna göre soldan sağa doğru; at, fil, vezir, şah, fil, at ve yeniden kale dizilir. Bu sütunun ön tarafında piyonlar yer alır. Siyah taşlar da simetri olacak biçimde tahtanın öbür ucuna dizilir.
Satrançta başarılı olmak için uygulamanız gereken bazı taktikler bulunur. Bu uygulamaları öğrenerek ve bol bol antrenman yaparak rakiplerinizi alt edebilirsiniz.
Tahtanın tam ortasında bulunan 4 kareye sahip olmaya çalışın. Bu sayede tüm tahta üzerinde hakimiyet kurabilirsiniz. Özellikle atlar bu bölgede son derece etkilidir.
Eğer bir planınız varsa, bu planı uygulamak adına kendi taşlarınızı feda edebilirsiniz. Söz gelimi taşlarınızın hareket alanını tıkayan rakip taşları hareket ettirmek için rakibinizi yemleyebilirsiniz. Planınız ne kadar büyükse, gözden çıkaracağınız taş da o kadar büyük olabilir.
Satrançta, rakibinizin hamleleri de en az sizin hamleleriniz kadar önemli. Oyun içinde rakibinizi gözlemleyerek onun bir sonraki hamlesini tahmin edebilirsiniz. Bunun dışında genel bir izlenime sahip olmak da son derece etkili olabilir. Rakibinizin agresif ya da pasif bir oyuncu olduğunu bu şekilde ayrıt edebilirsiniz.
Piyon; satrançtaki en zayıf taş olsa, doğru hamlelerle oyunun seyrini değiştirebilir. Piyonu vezir yapma taktiğiyle hiç beklenmedik bir anda öne geçebilirsiniz. Bunun yanı sıra, satrançta piyon alma kurallarından birisi olan "en passant" hamlesi sayesinde rakip oyuncuyu şaşırtabilirsiniz. Bu hamle, Fransızca "geçerken alma" anlamına gelir. Bu hamleye göre piyon; ilk hamlesinde 2 kare hareket ederek yan karesinde bulunan rakip piyonu alabilir.
Eğer taş alışverişinde öndeyseniz, değiş tokuşa açık olabilirsiniz. Rakibinizin taşları daha fazlaysa değiş tokuştan uzak durmalısınız.
