Taş Baskı Ustası Zamana Yenik Düştü

Kastamonu'da "Yaşayan İnsan Hazineleri" listesinde yer alan taş baskı ustası, eşinin hastalığından dolayı taş baskı kalıplarını satışa çıkardı.

Kastamonu'nun Taşköprü ilçesine bağlı Çoroğlu köyünde dünyaya gelen 64 yaşındaki Cemil Kızılkaya, yazma sanatına 42 yıl önce başladı. Taş baskı sanatının tüm inceliklerini öğrenen Kızılkaya, yıllarca ceviz kabuğu, ıhlamur ve şeftali yaprağından doğal yazma boyası üretti. Baskı işlemi sırasında kullandığı kalıpların oyma işlemini de yapan Kızılkaya'nın, koleksiyonunda 440 kalıp bulunuyor.

Kızılkaya, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) somut olmayan kültür mirası çalışmaları kapsamında, Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından, 11 Eylül 2012 yılında "Yaşayan İnsan Hazineleri" listesine alındı.

-"Mesleğe 137. kişi olarak başlamıştım"

Taş baskı ustası Cemil Kızılkaya, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait tarihi taş baskı kalıplarını satmak zorunda kaldığını ifade etti.

Kızılkaya, taş baskı kalıplarının Selçuklulardan Osmanlı'ya, Osmanlı'dan da kendilerine geldiğini belirterek, "Mesleğe, eşimle acemi olarak başlamıştık. Kastamonu'da 1972 yılında mesleğe başladığımızda Ermenisi, Müslümanıyla kalabalıktık. O zamanki devirde 136 kişi taş baskı mesleğiyle ilgileniyordu. Mesleğe 137. kişi olarak başlamıştım. Onlar arasında, Türkiye'de kala kala ben kaldım. Ustaların çoğu maddi imkansızlıklardan dolayı yaptıkları meslekleri bırakmak zorunda kalmıştı. O zamanlarda kalıplarım azdı" diye konuştu.

Gazi Üniversitesi öğrencilerine 36 yıl önce taş baskı hakkında bilgi verdiklerini hatırlatan Kızılkaya, şöyle konuştu:

"Talebelere taş baskı hakkında bilgiler veriyorduk. Tezler hazırlanınca, tezin bilgisini veriyordum. Kastamonu'da 136 kalem sanat vardı. Sahip çıkılmadığından bu sanatlar, Osmanlı'dan bu yana yok olmuş ve sadece taş baskı sanatı bugüne kadar gelmiş. Taş baskıyı tekrar uyarlamaya başladım. Boyayı kendim temin ediyorum. Baskısını ve kalıbını da kendim yapıyorum. Elimde 440 kalıp var. Şu ana kadar yaptığım işlerin hiçbirinde "boya çıkıyor", yaptığım baskı kalıplarında "problem var" diye bir şey işitmedim. Eşimle birlikte yapıyordum. Eşim, göğüs kanseri olunca mesleği bırakmadım ama bırakmış gibi oldum"

-"Almanya'da kurs açalım demişlerdi"

Kızılkaya, yaptığı boya ve taş baskılardan dolayı "Yaşayan İnsan Hazineleri" listesine girdiğini ifade ederek, "Yaşayan İnsan Hazineleri" listesine girmesine vesile olan kalıpların çürümeye terk edildiğini hatırlattı.

Taş baskı sanatının yaşatılması ve bir vatandaşın ekmek parası olabileceğini aktaran Kızılkaya, "Taş baskı sanatının yaşaması için kalıpları satıyorum. 'Borcun var mı- Borcum yok. Kurs açalım' dedim. Kimse ilgilenmedi. Urfa ve Çanakkale'den geldiler. 'Kurs açalım' dediler. Ödül aldığımda Almanya'da Türk işçilerine 'kurs açalım' demişlerdi. Almanya'da kurs açma konusunda karar veremedim ama Kastamonu dışında, bizim meslek sevilir, sayılır oluyor" şeklinde konuştu.

-"Bir vatandaş ekmek yer"-

Taş baskı sanatını ilk olarak üvey kızına öğrettiğinin altını çizen Kızılkaya, şunları kaydetti:

"Üvey kızım, taş baskı mesleğine tamamen alışmıştı. Bir gün yanıma gelerek, 'Baba bu mesleği yapmayacağım. Meslek zorla yapılmaz' dedi. Çocuğum yapmayınca da, eşimle yalnız kaldık. Tek başıma kaldığım bir zamanda eşim hastalanınca, mesleği tamamen bırakmak zorunda kaldık. Devlet büyüklerimiz bize yardımcı olursa, bu mesleği yapmaya devam edeceğim. Yardım edilmediği taktirde kalıpları satmak zorundayım. Taş baskı kalıplarının çürümesindense, belki bir vatandaş bunlardan bir ekmek yer. Bu sanat yaşar. Kurs açılmasını istiyorum. Bana 'sen şurada dur ya da boya yap deseler' ona da razıyım. 'Kalıp yap' deseler, kalıp yaparım. Kalıpları satamadığım taktirde yakmayı düşünüyorum. En azından bir aylık yakıt ihtiyacım karşılanır."