AIDS, etkeni olan HIV virüsünü yok edebilecek tedavisinin ve aşısının hala bulunamadığı bir hastalık olmasına rağmen; son yıllarda tedavide yaşanan gelişmeler ile birlikte, ölümcül bir hastalık olmaktan çıkıp, yaşam boyu ilaç kullanımını gerektiren bir kronik hastalık haline gelmiştir. Ülkemizde de 2016 yılından itibaren uygulanmaya başlanan günde tek tablet rejimi, hastaların tedaviye uyumunu arttıran önemli bir gelişme olmuştur.
Korunmasız (kondom, kılıf kullanılmadan) her türlü (vajinal, oral, anal) cinsel temas
Kan ve kan ürünleri ve damar içi uyuşturucu madde kullananların paylaştığı enjektörler
Sağlam deri, HIV'in geçişine izin vermemektedir, ancak deri zedelenmiş ise geçebilme olasılığı bulunmaktadır. Göz, burun, ağız içi, vajenin tümü ve penis uç kısmı mukoza denilen ince zarlarla kaplıdır. Bu zarlardan normal durumlarda bile HIV geçebilmektedir.
Korunmasız cinsel temasta kadından erkeğe mi, erkekten kadına mı bulaşma daha fazladır?
Korunmasız yapılan vajinal temasta, HIV'in erkekten kadına bulaşma olasılığı 20 kat fazladır. Nedeni; vajenin, HIV'in geçmesine izin veren mukoza dediğimiz ince zarla kaplı olması ve HIV ile enfekte semen sıvısına daha uzun süre maruz kalmasıdır. Erkekte HIV'ın geçişi sadece penisin uç kısmından olur.
HIV'in bulaşması açısından korunmasız yapılan vajinal veya anal temas arasında fark var mıdır? Oral ilişki ile HIV bulaşır mı?
Evet, vardır. Korunmasız yapılan cinsel temasla HIV bulaşmasında, anal alıcı kişiler en fazla risklidir. Oral ilişki ile HIV geçiş olasılığı düşük olmasına rağmen, bu yolla olan bulaşma rapor edilmiştir.
Kan ve kan ürünleri nakli ile HIV'in bulaşma olasılığı 1.800.000 kişide birdir. Bu şansızlık, tanı amacı ile kullanılan testlerin 3 aydan önce doğru sonuç vermemesi ile bağlantılıdır.
HIV, eğer anne tedavi almıyorsa, gebelik süresince, doğum sırasında ve emzirme ile bebeğe yüzde 20-30 oranında geçebilmektedir. Kullandığımız tedavi yöntemleri ile bu oran yüzde 2-3'lere düşürülebilmektedir.
Emzirme yolu ile HIV pozitif anneden bebeğine bulaşma olduğu gösterildiğinden, anne bebeğini emzirmemelidir.
HIV ile oluşan bu kronik enfeksiyon; insanlık tarihinde kaydedilmiş şimdiye kadar yaşanan en yıkıcı sonuçlardan biridir. HIV, 80 milyon insana bulaşmış, 40 milyonunun ölmesine neden olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2017 raporlarına göre; global HIV/AIDS epidemisine ait rakamlar şu şekildedir: Dünyada 36,7 milyon HIV/AIDS’li vardır. Bunların 34,5 milyonu erişkin ve 2,1 milyonu 15 yaş altı çocuk hastadır. Hastaların; 17,8 milyonu kadın, 16,7 milyonu erkek olup, en sık 15-49 yaşları arasında görülmektedir. HIV/AIDS hastalığı ile en sık Afrika’da karşılaşılmaktadır.
2010 yılından sonra olgu sayılarında görülen artış kadar, hastalığın daha genç yaş gruplarına kayması, erkeklerde daha sık rastlanması ve bazı davranış modellerine sahip gruplarda kümelenmesi nedeniyle bazı epidemiyolojik değişimler olmuştur.
Her hastalıkta olduğu gibi korunma önlemleri almak, tedaviden daha ekonomik olduğu gibi aynı zamanda; toplum tarafından dışlanma, işini ve çevresini kaybetme korkusu ile gizlenme ihtiyacının olduğu bir yaşam tarzına mahkum olmayı da engelleyecektir. Korunmayı öğreterek cinsel davranış değişikliğini sağlamak, hastalığın yayılmasını önlemede de etkili bir yol olarak kabul edilmektedir. HIV pozitif kişilerin dışlanmaması, bu hastalığa karşı mücadelede önemli bir katkı sağlayacaktır.
