Fotoğraflar: Kubilay Akdemir
Bitki yapraklarının hareketleri, aynı okyanus gelgitleri gibi, kısmen ayın çekim gücü tarafından kontrol ediliyor olabilir mi? Bristol Üniversitesi’nden Peter Barlow, yaptığı araştırmalarla ay gelgitinin yaprak hareketleri üzerinde etkili olduğunu saptadı. Magma Dergisi’nin görüştüğü Barlow şunları söyledi: “Birçok geleneksel bahçecilik ve tarım inanışında bitki ekiminin ayın evrelerine göre doğru yapılmasının daha iyi ürün alınmasını sağlayacağına inanılıyor. Ancak bu inanış sadece sözlü gelenekte geçtiği için bilim dünyası genellikle bu görüşleri ‘modası geçmiş’ ve ‘bilimsel olmayan’ söylentiler olarak görüp konuyu detaylı araştırma gereği duymadı. Oysa ki yüzyıllardan beri süregelen geleneksel uygulamaların doğru olduğu ortaya çıktı.” Yaptığı çalışmanın bilim dünyasında bu konuda yeni araştırmalar yapılmasını teşvik edeceğini uman Barlow, ayın hayvanların davranışı üzerinde de etkileri olduğuna dair elinde bazı veriler olduğunu ve bunu önümüzdeki günlerde yayımlayacağını söyledi.
Peter Barlow, 1920’lerden bu yana kaydedilmiş fasulye ve diğer bitkilerin yaprak hareketlerini inceledi. Daha sonra bu bilgileri, Etide programını kullanarak o tarihlerdeki bilgisayarla hesaplanmış ayın çekim etkisi tahminleri ve bitkilerin lokasyonlarıyla eşleştirdi. Bilgiler bire bir eşleşmese de genellikle ay gelgiti döndüğünde yaprak hareketlerinin de döndüğü görüldü.
Ayın bu değişime tam olarak nasıl sebep olduğu bilinmese de Barlow bunun bitkilerin içindeki suyun hareketiyle ilgili olduğunu düşünüyor. Okyanus gelgitleri güneş ve ayın yerçekimi ve dünyanın dönüşüyle ortaya çıkarak yeryüzünün değişik yerlerinde su yükselmelerine yol açıyor. Bitkiler içinse yaprakların sapla birleştiği noktadaki “eklem”in içindeki su hareketi bu durumdan sorumlu olabilir.
Anadolu’nun birçok yerinde de ayın bitkiler üzerinde önemli etkisi olduğu düşünülür; ay takvimini takip eden çiftçiler hâlâ az sayıda da olsa var. Buna göre ayın yenisinde (yeniayda) ekim, dikim yapılmaz; yapılırsa böceklenir, bitki gelişemez. Bu zamanda kesilen salatalıktan, domatesten, sebzeden turşu, salça kurulmaz, küflenir. Ayın safhalarına ve yıldızların konumuna göre çıkarılan takvimler bitkilerin ekimi, gıdaların saklanması, ağaçların kesilmesi gibi uygulamalar için en uygun tarihleri gösterir. Benzer inanışlar dünyanın çeşitli yerlerinde de var ancak bu konuda yapılmış bilimsel çalışmalar oldukça kısıtlı.
Bazı bitkilerin yaprakları, çevrelerindeki ışığa tepki olarak gündüz - gece döngüsü esnasında kalkıp düşebiliyor. Ancak sadece karanlıkta büyüyen bitkilerin de benzer döngüler içinde olması, bunda başka bir faktörün de etkili olabileceğini işaret ediyor.
