Chris Baraniuk
BBC Future
Teknoloji hakkındaki konuşmalarımız ve bu yolla kurduğumuz iletişim hızlı bir değişim gösteriyor. Dilin geleceği bakımından ne anlama geliyor bu?
İnternetle ilgili her konuya "siber” kelimesinin eklendiği zamanların üzerinden çok geçmedi. Ama 1998'de New York Times'da çıkan bir yazıda bu kelimenin kısa sürede ömrünü dolduracağı öngörülmüştü. Artık yeterince havalı değildi.
Gazete haklıymış. Bugün kimse siber ortamdan söz etmiyor pek. Bu kelimeyi içeren internet aramaları son 10 yılda çok azaldı.
Ama "siber saldırı” ya da "siber suç” terimleri son yıllarda popüler oldu. Yani siber kelimesi karanlık, tehdit edici, kötü şeylerle birlikte anılır hale geldi.
İnternet için kullandığımız kelimeler de değişti. Artık "internet” ve "web” kelimelerini eskisi kadar bariz kullanmıyoruz.
Bazı dil uzmanları bu kelimelerin yerine (İngilizcede) daha genel bir ifade olan "online” (çevrimiçi) kelimesinin geçtiğini söylüyor.
Akıllı telefonların etkisi
Amerikan Üniversitesi'nde dil bilimi profesörü ve "Ekrandaki Kelimeler: Dijital Dünyada Okumanın Kaderi” (Words Onscreen: The Fate of Reading in a Digital World) adlı kitabın yazarı Naomi Baron, internetle ilgili eylemlerimizden nasıl söz ettiğimizde akıllı telefonların etkisine dikkat çekiyor.
Örneğin biri yakındaki bir restoranı aramak istese internete bakmaktan söz etmiyor.
DERGİ - İnternet beynimizi nasıl etkiliyor?
DERGİ - Bilgisayarlar öğrenme biçimini değiştiriyor mu?
DERGİ - İnternette güvenli olmanın yolları
"İnternete bakayım demezsiniz, ‘telefonuma bakayım' dersiniz; çünkü elinizdeki fiziki cihaz odur” diyor.
Pittsburgh Üniversitesi'nden dil bilimci Lauren B Collister ise internet üzerinde bir şeyi araştırma eylemi için "googlelamak” kelimesinin ya da "Google'a sorayım” ifadesinin kullanıldığını belirtiyor.
Ayrıca marka adlarının fiil yerine kullanılması da oldukça yaygın.
Elektrikli süpürgeyle süpürme eylemi için "Hoover yapmak” ya da fotokopi için "Xerox” (ya da kağıt mendil için Selpak) ifadesinin kullanılması gibi bugün Facebook'tan mesaj göndermek yerine "seni Facelerim” gibi deyimler kullanılıyor.
Doğal konuşma
Yani teknoloji hayatımıza girdikçe onunla ilgili kelimelerin kullanımı da yaygınlaşıyor.
Dil bilimci yazar Gretchen McCulloch ise diğer kelimelerin de kısaltıldığını ve ve resmiyetini yitirdiğini söylüyor. Örneğin artık İngilizcede ‘e-mail' kelimesi araya tire işareti konmadan da yazılabiliyor.
![]()
Baron ise başka bir şeye daha dikkat çekiyor. İnsanlar fazla teknik olmayan ve çok yabancı gelmeyen terimleri kullanmaya daha eğilimli.
Siri ve Google Now gibi uygulama programları da doğal konuşmayı teşvik ediyor. Örneğin internette bir konu "grip – ateş belirtileri” yerine "gribin belirtileri nelerdir” şeklinde aranıyor daha çok.
Ayrıca farklı internet fenomenlerinin yaygınlaşması, kelimelerin kısaltılması ve amacından farklı kullanılması eğilimleri de doğuruyor.
Neden yaygınlaşıyor?
Peki bu eğilimler neden yaygınlaşıyor?
"Gençler yüz yüze konuşurken gözlemlediğimizde başkalarından farklı bir şey yapmanın onlar için önemli olduğunu görüyoruz” diyor Baron. Dildeki yeniliklerin bu farklı olma çabasından kaynaklandığını vurguluyor. Bu yenilikler genellikle Facebook, Snapchat veya Slack gibi yeni araçlar yoluyla popüler hale geliyor.
Peki bu internetin dildeki değişimi hızlandırdığı anlamına mı geliyor? McCulloch bunun kesin olmadığını söylüyor.
"İki ihtimal var: Biri, internetin gerçekten de dildeki değişimi hızlandırması; diğeri ise konuşma dilinde pek göze çarpmayan trendlerin yazılı hale gelince uzamış hissi vermesidir” diyor.
![]()
Başka bir deyişle belki de dilin nasıl sürekli olarak yeniden biçimlendiği gerçeğinin daha fazla farkındayız bugün. Bu ise bu yeniliklerin herkes tarafından görülecek tarzda yazılı bir halde paylaşılmasından kaynaklanıyor.
Yazılı dile nüfuz
Uzmanlar, dildeki bu değişimin hızlanıp hızlanmadığı konusunda bir sonuca varmak için 20 yıl daha geçmesi gerektiği kanısında.
Fakat kesin olan şu ki, daha önce sadece konuşmaya özgü olan resmiyetten uzak dil bugün internet sayesinde yazılı dile de nüfuz etmiş durumda.
Teknolojiden söz etmemiz ve onun sayesinde kurduğumuz iletişim sürekli değişim gösteriyor.
Ama internetin dil üzerindeki etkisi aynı zamanda onu nasıl kucakladığımızın, teknolojiyi hayatımıza nasıl soktuğumuzun hikayesidir.
Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future sayfasında okuyabilirsiniz. Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.
