Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, açıkladığı reform paketinde, kıdem tazminatında değişiklerin yapılacağının sinyallerini verdi. Geçilecek yeni kıdem tazminatı sistemine ilişkin yasalaşma durumu olmadığı için, sistemi net bir şekilde açıklamak mümkün değil. Yapılan açıklamalar doğrultusunda kıdem tazminatı reformuna dair yalnızca çıkarım yapabilmek mümkün.
Kıdem Tazminatına İlişkin Düzenleme Getirilmesinin Nedenleri Nelerdir?
Mevcut kıdem tazminatı yasası kapsamında, işçilerin kıdem tazminatına hak kazanması oldukça zorlayıcı ilkeleri içeriyor. Bu kapsamda işçilerin iş yerinde en az 1 yıl süreyle çalışması; işçinin kendi istek ve kusuru olmadan işten çıkartılmış olması gerekir. Çalışanlar, yeni bir iş bulmaları durumunda fiilen çalıştıkları iş yerinden kendi istekleriyle ayrıldıkları için kıdem tazminatı alma hakkını kaybeder. Türkiye’de yeni iş bulma ya da benzeri sebepler nedeniyle çalışanların %80’i kıdem tazminatından yararlanamamaktadır. Yeni kıdem tazminatı sistemi, hem işveren hem de çalışan tarafında yaşanılan mağduriyeti en aza indirmek amacını taşır.
İşveren ve işçi arasındaki kıdem tazminatına ilişkin uyuşmazlıkları içeren davaların sayısı her geçen gün artış gösteriyor. Kıdem tazminatı düzenlemesi hem işçi, hem işveren hem de iş mahkemeleri açısından olumlu bir durumu nitelemektedir.
Yeni Kıdem Tazminatının Kapsamı Nedir?
Açıklanan kıdem tazminatı reformu paketinin yasalaşıncaya kadar önemli değişikliklere uğrayabileceği açık. Yeni kıdem tazminatı reformu, işveren-işçi-kamu üçgeni ile birlikte oluşturması planlanan bir sistemi içeriyor. Genel hatlarıyla yeni sistemle birlikte, kıdem tazminatı artık işverenlerin takdirinden çıkartılacak ve nakden ödeme haline getirilecektir. Yeni kıdem tazminatı reformunun içerdiği değişiklikler şu şekilde:
-İlk adımda kıdem tazminatına ilişkin bir fon oluşturulacak. Bu fona işsizlik sigortası fonunda olduğu gibi işveren tarafından, işçinin maaşı baz alınarak belirlenen oranda prim yatırılacaktır
-Yeni sistemde işçinin kendine ait hesabı olduğu için, işe başladığı tarihte ayıca işverenle kıdem tazminatına ilişkin konuşma yapmasına gerek kalmayacaktır.
-İşçi kendine ait olan fon hesabını takip edebilir, istediği zaman gerekli kontrolleri yapabilir ve iş değişikliği yaşanması durumunda hesabını yeni şirketine taşıyabilir.
-Fon hesabında biriken paralar, finans piyasası düzenleyici kurumların denetimi ve gözetimi altında para piyasalarında aktif hale getirilecektir.
-İşçi, iş akdini fonda biriken kıdem tazminatını alabilecek şekilde sonlandırdığında isterse fonda biriken parasını çekebilecektir.
-Mevcut uygulamaya göre, işçinin bir hak kaybı olmaması için ödenecek primin %8.33 oranında olması gerekmektedir. Ancak yapılan açıklamalar neticesinde, işverenlerin üzerindeki kıdem tazminatına ilişkin yükün azaltılması düşüncesi baz alındığında bu prim oranın altında bir rakam hesaplandığı düşünülmektedir.
Yeni Kıdem Tazminatı Reformu Kimleri Kapsıyor?
Kıdem tazminatı düzenlemesiyle birlikte mevcut çalışanların kazandığı haklar korunacak. Mevcut çalışanların, eski ya da yeni sistem arasında seçim yapması gerekebilir. Yeni sistemi seçen çalışanların, biriken kıdem tazminatları duracak ve sistemin yasalaşmasından sonra fona devredilecek.
Mevcut sistemde, işçi istifa etmesi halinde kıdem tazminatı alamamaktadır. İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için, istifanın haklı sebeplere dayanması gerekmektedir. Ancak getirilen kıdem tazminatı reformu ile birlikte çalışanın istifası için herhangi bir haklı gerekçe bulmasına gerek kalmadan, kendine ait olan fon hesabı ile mevcut işyerinden ayrılabilecektir. İşveren örgütleri, deneyimli ve nitelikli işçinin kıdem tazminatı kaybı olmadığını düşünerek kolayca iş değiştirebilmesine neden olan yeni kıdem tazminatı sistemini, iş barışının bozulması ve işçi-işveren arasındaki güveni zedeleyeceği gerekçesi ile eleştirmektedir.
