Kadın erkek herkesin hayat boyu en az bir defa yaşadığı rahatsızlıklardan biridir idrar yolu enfeksiyonu. Üriner sistemde ortaya çıkan iltihaplanma durumlarına verilen genel ad olan bu enfeksiyon, bakteri mantar ya da virüslerden kaynaklanıyor. Peki, idrar yolları enfeksiyonu deyince tam olarak ne anlamak gerekir, bu enfeksiyona yol açan etmenler neler ve bu enfeksiyonlardan korunmak mümkün mü? Acıbadem Bakırköy Hastanesi İç Hastalıkları ve Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Bennur Esen Atay, idrar yolu hastalıkları hakkında merak ettiklerinizi ve bu hastalığın hangi yollardan nasıl ortaya çıktığını 9 ayrı başlıkta şöyle anlatıyor.
YAŞA ve CİNSİYETE GÖRE FARKLILAŞIR
İdrar yolu; böbrekler, idrar kanalları (üreterler), idrar torbası (mesane) ve idrar yolundan (üretra) oluşuyor. İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Bennur Esen Atay, “Üriner sistem genelinde ortaya çıkan enfeksiyonların yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterdiğini; ayrıca organa göre de farklı isimlerle adlandırıldığını unutmayın” diyor.
İdrar yolu enfeksiyonları akut, kronik veya tekrarlayıcı özellik gösterebiliyor. Normalde idrar üriner sistemin dışına çıkana kadar steril olmasına karşın bakteri, mantar ve virüsler farklı yollardan bu steril ortama girerek enfeksiyonlara sebep olurlar. Asendal yol, hematojen yol ve lenfatik yol adı verilen bu nedenlerin en çok rastlananın asendan yol olduğunu aklınızda tutun.
KADINLAR RİSK ALTINDA
Hastalık yapıcı patojenlerin alt idrar yolundan mesane ve üst üriner sisteme ulaşmasına asendal yol adı veriliyor. Bulaşma çok büyük oranda aşağıdan yukarıya, yani idrar yolu alt ucundan giren mikroorganizmaların yukarı doğru ilerlemesi ile oluyor. “Kadınlarda alt idrar yolunun erkeklere göre kısa olması ve anüse yakınlığı nedeni ile enfeksiyonlar daha kolay ve daha sık ortaya çıkıyor” diyen Dr. Bennur Esen Atay, üriner sistem enfeksiyonlarında en sık rastlanan etkenlerin ise barsak bakterileri olduğuna dikkat çekiyor. Eğer kadınsanız uygun şekilde tuvalet temizliği yaptığınıza emin olun.
İLAÇLARI MUTLAKA BİLDİRİN
Daha nadir görülmesine karşın enfeksiyonun kan yolu ile (hematojen yolla) idrar yoluna ulaşması da mümkün. Bu durum genelde bireyde kronik bir hastalık ve buna bağlı ilaç kullanımı sonucu görülüyor. Benzer bir şekilde enfeksiyonun lenf bezleri aracılığıyla idrar yoluna ulaşması da çok daha nadir olsa da olasılıklar arasında. Başka bir hastalık nedeniyle düzenli kullandığınız bir ilacınız var ise ya da lenf yollarında enfeksiyon sorunu yaşıyorsanız bu bilgiyi doktorunuzla mutlaka paylaşın.
ÖYKÜNÜZÜ EKSİKSİZ OLARAK ANLATIN
Devamlı yenilenen üriner sistem epiteli ve ayrıca idrarın yukarıdan aşağıya doğru gerçekleşen akış yönü sistemin kendisini enfeksiyonlara karşı korumasını sağlıyor. Ancak bu yapının, taş hastalığı, sistemin herhangi bir yerinde tıkanma, yaşlı erkeklerde izlenen benign prostat hipertrofisi gibi idrar akışını bozan bir durum nedeniyle ya da doğuştan gelen yapısal anormallikler yüzünden bozulması, idrar yolu enfeksiyonu riskini artırıyor. Dr. Atay bu nedenle hastanın hikayesini aktarırken bu konularda rapor etmesi gereken noktalar var ise doktoruna mutlaka bilgi vermesi gerektiğinin altını çiziyor.
BAĞIŞIKLIĞINIZI HER DAİM GÜÇLÜ TUTUN
Yine çeşitli nedenlerle idrar sondası uygulanan bireyler, gebeler, çocuklar ve yaşlılarda enfeksiyonun görülme riski yükseliyor. Ayrıca bireyin bağışıklık sistemini etkileyen şeker hastalığı, kalp hastalığı gibi sistemik kronik hastalıkların varlığı da üriner sistem enfeksiyonu gelişimini daha kolay hale getiriyor. Bu nedenle bağışıklık sisteminizi her zaman güçlü tutmaya özen gösterin.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
En sık görülen yakınmaların idrar yaparken ağrı ve yanma hissetme ve sık idrara çıkma olduğu üriner sistem enfeksiyonlarında bunların yanı sıra idrar tutamama, idrar renginde ve kokusunda değişiklik, kasık, bel ve yanlarda ağrı, ateş, terleme, titreme, bulantı, kusma gibi belirtiler de görülebiliyor. Ayrıca idrar çıkış yerinde kızarıklık ve şişliğe rastlanabiliyor. Eğer enfeksiyon böbrekte ise bu belirtilere bulantı, kusma ve 38 derece üzeri ateş eşlik ediyor ve hastada fizik muayene sırasında sırtta hassasiyet de belirleniyor. Bir üriner sistem enfeksiyonu geçirdiğinizi düşünüyorsanız sizde ortaya çıkan tüm belirtileri detayları ile doktorunuza aktarın.
YILDA 3'TEN FAZLA YAKALANIYORSANIZ İHMAL ETMEYİN
Hastada idrar yolu enfeksiyonu olup olmadığı basit bir idrar analizi ve idrar kültürü ile belirlenebiliyor. İdrar analizi sonrası kesin tanıyı veren idrar kültürü, vücutta enfeksiyon yapan mikroorganizmayı ve saptanan mikroorganizmaya etkili antibiyotiği belirlemeye yarıyor. Sık tekrarlayan ve daha sorunlu seyreden tablolarda ek olarak radyolojik görüntüleme gerekebiliyor. İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Atay, “Özellikle yılda 3’ten fazla enfeksiyon geçiren biriyseniz bir uzmana danışmayı ve düzenli testlerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin” uyarısında bulunuyor.
TEDAVİ EDİLMESİ ÖNEMLİ
Tedavi edilmeyen üriner sistem enfeksiyonları böbreklere, hatta kana geçebiliyor. Bu durum böbrekler ve mesanede kalıcı hasarlardan ölüme kadar giden çok riskli tablolar ortaya çıkarabiliyor. Bu nedenle erken tanı ve tedavi üriner sistem enfeksiyonlarında da hayati önemde. Ayrıca tedaviye rağmen yakınmaların geçmediği ve 2 hafta içinde tekrar ortaya çıktığı durumlarda hem kültür antibiyogramla enfeksiyona neden olan etkenin araştırılması hem de üriner sistemin radyolojik incelemesi yapılarak altta yatan faktörün varlığının tespiti gerekiyor. Tekrarlayan üriner sistem enfeksiyonlarında uygun antibiyotik tedavisinin yanı sıra uzmanlar tarafından verilen davranış tedavisini uygulamayı da ihmal etmeyin.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNDAN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
İdrar yolu enfeksiyonu riskini azaltmak için bireylere bol sıvı tüketimi, tuvalet alışkanlığı ve tuvalet temizliği gibi faktörlere yönelik eğitim veriliyor. Örneğin kadınlarda tuvaletten sonraki temizlik ve kurulamayı vajinadan arkaya doğru yapmak, anüsten mikroorganizma bulaşmasına engel oluyor. Genital bölgeyi her zaman temiz ve kuru tutmak gerekiyor. Cinsel ilişki sonrası idrar yapmak da enfeksiyon riskini azaltıyor. Ayrıca idrarınızı tam boşaltmak, bekletmemek, pamuklu iç çamaşırı kullanmak ve çamaşırı her gün değiştirmek de enfeksiyonları önlemeye yardımcı olacak öneriler arasında. Ek olarak genital bölgede bölgenin kendi koruyucu sistemlerini bozmamak için kozmetik ürünler kullanımından kaçınmak gerekiyor.
