Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, geçtiğimiz günlerde kıdem tazminatı sisteminin değiştirileceğini açıklamıştı. Albayrak’ın açıklamalarından yeni sistemin BES ile entegre edilmiş kıdem tazminatı fonu şeklinde oluşacağı anlaşılıyor. Yeni sistem, hem çalışanları hem de işverenleri yakından ilgilendiriyor.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı yasalar ile korumaya alınmış ve işçilerin belirli şartlar altında işten ayrılmaları durumunda aldıkları toplu ödemenin adıdır. Kıdem tazminatı alabilmek için yasada belirlenen çalışma süresini tamamlamış olmak ve tazminatı hak eden şartları yerine getirmek gerekiyor. Hesaplama ise işçinin çalıştığı süre ve aldığı ücret üzerinden yapılıyor. Kıdem tazminatı alabilmek için mevcut durumda bir yıldan fazla aynı iş yerinde çalışmış olmak ve işçinin kendi kusuru dışında işten ayrılması şartı var. Ayrıca çalışma süresini doldurduktan sonra evlilik ve askerlik nedeniyle işi bırakanlar da kıdem tazminatı alabiliyorlar.
KIDEM TAZMİNATI YASASI NASIL DEĞİŞECEK?
Güncel kıdem tazminatı uygulamasında çalışan kişi işten ayıldığı zaman son maaş miktarı üzerinden yapılan hesaplama ile kıdem tazminatını alıyordu. Bu sistem yakında değişecek. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ‘’Yapısal Dönüşüm Programı’’ dahilinde kıdem tazminatı sisteminin değişeceğini açıkladı. Değişim süreci işçi ve işveren temsilcileri ile birlikte yürütülecek.
KIDEM TAZMİNATI FONU NASIL İŞLEYECEK?
Yeni oluşturulacak kıdem tazminatı fonunda işçilerin tazminat bedelleri bir fona devredilecek. Bu fon için bir işçi ve işveren payı belirlenecek. Sistemin detayları ile ilgili görüşmeler devam ediyor. Bu sistemin içerisine Bireysel Emeklilik Sistemi de entegre edilerek kıdem tazminatı fonunun son hali belirlenecek. Fonun şeklini alması ise işçi ve işveren temsilcileri ile görüşmeler ile yapılacak. Kıdem tazminatı fonu ile ilgili en çok merak edilen soruların cevapları ise şu şekilde;
1. Kesintiler ne kadar olacak?
Güncel sisteme göre kıdem tazminatında, bir yıllık çalışmanın karşılığı olarak 30 günlük ücret üzerinden hesaplama yapılıyor. Fon için işçi ve işveren paylarının ne olacağı en büyük tartışma konularından bir tanesi. İşçi temsilcileri işçilerin mağdur olmaması için 30 günlük ücrete karşılık gelen kıdem tazminatı miktarının fona yatırılmasını savunuyor. Bu miktar ise yüzde 8,3 oranına karşılık geliyor. İşveren tarafı ise fona yatırılacak miktarın daha düşük olması gerektiğini çünkü ödemelerin burada da değerleneceğini savunuyor.
2. Kıdem tazminatı fonu sistemi kimleri kapsayacak?
Fon sisteminin kimleri kapsayacağı hakkında güncel bir gelişme yok. Daha önce bu konuda yapılan çalışmalarda mevcut çalışanların eski sistem üzerinden değerlendirilmeleri, yeni bir işe girdikleri zaman kıdem tazminatı fonu üyesi olmaları söz konusu idi. Kıdem tazminatı fonu yürürlüğe girdiği andan itibaren yeni işe girecekler fona bağlı olarak çalışacaklar.
3. Birikmiş kıdem tazminatlarının durumu ne olacak?
Birikmiş kıdem tazminatlarının da fona devredilmesi gündemde. Ancak bu duruma da işveren kanadı sıcak bakmıyor. Mevcut çalışanların kıdem tazminatlarının bir anda ödenmesinin işverene büyük bir yük bindireceği görüşü hakim.
4. İstifa edenlerin kıdem tazminatları ne olacak?
Halihazırda uygulanan sistemde istifa eden işçi eğer işverenin kusurlu olmadığı hallerde işten ayrılmış ise kıdem tazminatı alamıyor. Yani işçinin istifa etmesi haklı nedene dayanmıyor ise işçiye kıdem tazminatı ödemesi yapılmıyor. Kıdem tazminatı fonunda ise durumun ne olacağı henüz netlik kazanmadı. İşverenler deneyimli ve nitelikli işçilerin kıdem tazminatı kaybı olmayacağı için iş değiştirme konusunda tereddüt etmeyeceklerini öne sürerken, mevcut sistemin fonda da olduğu gibi korunması söz konusu.
5. İşveren prim ödemez ise ne olacak?
Kıdem tazminatı fonu ile ilgili en önemli sorulardan bir tanesi de işverenlerin fona prim yatırmaması halinde ne olacağı. İşçi temsilcileri işverenlerin kıdem tazminatı ödemelerini yapmamaları durumunda işçilerin zor durumda kalacağını savunuyor.
6. Fon üzerinde devlet garantisi olacak mı?
Geçmişte yapılan taslaklarda kıdem tazminatı fonu üzerinde bir devlet garantisi sistemi öngörülmüyordu. Bu taslakla birlikte kıdem tazminatı için devlet fonunun olması gerekliliği işçi temsilcileri tarafından gündeme getirilecek. İşverenin kıdem tazminatı ödemelerini yapılmaması halinde bu miktarın devlet tarafından güvence altına alınması gerektiği savunuluyor.
7. Kıdem tazminatında tavan uygulaması ne olacak?
Kıdem tazminatı için uygulanan mevcut sistemde tazminat, son brüt ücret üzerinden ödeniyor. Ancak buna rağmen her yıl belirlenen tavan tutarı ise aşılamıyor. Yeni sistemde bu tavan uygulamasının . ödeme sırasında değil primlerin alınması sırasında uygulanması bekleniyor.
8. İşten atılanlar kıdem tazminatını hemen alabilecekler mi?
Kıdem tazminatı fonunun en çok merak edilen ayrıntılarından bir tanesi ise işçinin kıdem tazminatını ne zaman alacağı. Mevcut sisteme göre işçi işten ayrıldığında kıdem tazminatını hemen alabiliyor. Kıdem tazminatı fonu devreye girerse fonda biriken paranın yarısı en az 15 yıl sonra veya işçi konut alınca ödenecek. Kıdem tazminatının tamamı ise emeklilik sırasında veya 56 yaşında ödenecek.
BES Nedir?
Kıdem tazminatı fonu ile entegre edileceği söylenen BES (Bireysel Emeklilik Sistemi), bu sistem içerisinde nasıl işleyecek tam olarak netleşmiş değil. Berat Albayrak tarafından yapılan açıklamalarda, çalışanların BES kapsamına alınarak tamamlayıcı bir emeklilik sistemine dahil olmalarına dair çalışmaların yapıldığı söylenmişti.
Bireysel Emeklilik Sistemi, aylık, üç aylık ya da altı aylık periyotlarla ödemelerin yapıldığı bir sistem. Bu sistemde de biriken parayı alabilmek için belirli şartları taşıyor olmak gerekiyor. BES sistemine yapılan yatırımlar daha uzun vadeyi kapsıyor. BES’in içerisinde sağlık güvencesi olmamasına rağmen uygulamada belirlenen sürelerin tamamlanması halinde dileyenler ödemelerini toplu olarak, dileyenler ise aylık maaş olarak alabiliyorlar. Şu anda BES için ödenen miktarlara yüzde 25 devlet katkısı da uygulanmakta. Devlet katkısını hak edebilmek için ise yine belirlenmiş prim ödeme dönemlerini tamamlamış olmak gerekiyor.
