Keşfedilen en eski model tekerlek, 5 bin 100 - 5 bin 350 yıl önce inşa edilen tahtadan yapılmış bir Sloven modelidir. O zamana kadar, insanlar birkaç bin yıldır zaten tarımsal uygulamalarla haşır neşirdi. Aslında çiftçiliğin M.Ö. 12 bin yılına kadar uzandığı düşünülüyor. Kanoların yapılması ve hayvanların evcilleştirilmesi de tekerleğin buluşundan çok öncesine dayanıyor.
Peki, bu buluşun ortaya çıkışı neden bu kadar uzun sürdü? Araçlara bakacak olursak, eğer sağlam bir mile bağlanmamışsa tekerlekleri döndürmenin bir anlamı yoktur. Ancak insanlar dingil gibi aletleri bulduktan sonra -günümüzde aks olarak adlandırıyoruz- tekerleklerin potansiyelinin farkına varıldı. “Tekerlek ve aks konsepti gerçek bir zekânın ürünü” diyor antropolog David Anthony. Bu fikrin temelinde müthiş bir incelik bulunuyor. Öyle ki bu, sadece metal aletlerle sağlanabiliyor. Ancak geç kalmamız sebebiyle bu buluşun yaygın hale gelmesi, ancak milattan önce yaklaşık 4 bin yılında mümkün oldu.
Slovenya’nın bahsedilen bu eseri, 2002 yılında Ljubljana Bataklıklarından çıkarıldı. Yaklaşık 70 cm yarıçapında olan bu tekerlek, büyük olasılıkla antik bir arabaya bağlı iki tekerden birisiydi. Gelgelelim en az bunun kadar etkileyici antik bir eser olan ve 5650 ila 5385 yıl öncesinde yapılmış bir Polonya çömleği, bu tekerleği gölgesinde bırakıyor. Bu kabın üzerinde yer alan taslak, birçok kişi tarafından tekerli araçların ilk sanatsal tasviri olarak görülen kaba bir vagondan başkası değildi.
O zamanlarda, Kuzey Avrupa’da, arkeologların deyişiyle *"*Funnel Beaker Kültürü" hâkimdi. Çok yönlü ve gelişmiş birer ziraatçı olan bu insanlar, gerçek anlamda tekerlekleri yapan ilk kişiler olmalıydı. Diğer adaylar arasında ise Mezopotamyalılar ve büyük ölçüde yerleşmiş bir yaşam süren Cucuteni-Tripolye kültürü sayılabilir. Bunlardan ikinci kültüre mensup insanlar, şimdiki Ukrayna, Moldova ve Romanya topraklarında dört tekerli küçük oyuncaklar yapmışlar.
Sonuçta, birçok insan toplumunun birbirinden ayrı tekerleği icat etmiş olmaları mümkün. Örnek vermek gerekirse, Antik Mezoamerikalılar da, yaşadıkları dönemde diğer toplumlarla bilinen hiçbir bağlantısı olmamasına rağmen, tekerlekli küçük heykelcikleri üretiyorlardı. Lakin Batı Yarımküre’deki toplumlarda arabaları çekme potansiyeline sahip evcilleşebilen hayvanların neredeyse hiç olmaması büyük bir dezavantaj oldu. Bu nedenle, denizaşırı istilalar başlamadan önce her iki Amerika kıtasında gerçek boyuttaki tekerleklerin yaygınlaştığı pek söylenemez.
