Uyanmak kelimesi Türkçe bir fiildir. Eski Türkçede “odun-“ olarak ifade edilen ve “uyanmak” anlamında kullanılan fiilden evrilmiş ve türemiştir. Türkçenin eski dönemimde “odunmak” olarak kullanılan kelime, Türkçede yaşanan – d - > - y – değişimi sonucunda “uyanmak” hâlini almıştır. Türk Dil Kurumuna göre uyanmak fiili mecaz anlamda da kullanılabilir. Uyanmak kelimesinin anlamları şu şekildedir:
- Uyku durumundan çıkmak
- Bitkiler canlanıp yeşermeye başlamak
- Belirmek, ortaya çıkmak, depreşmek
- Gerçekleri anlar, kavrar duruma gelmek
- Bilgisizlikten kurtulmak
Uyanmak kelimesinin eş anlamlısı olan sözcük nedir?
Türkçede eş anlamlılık durumu farklı ifade edilmelerine rağmen aralarında anlam birliği ve benzerliği olan kelimelerde görülür. Türkçenin kelime haznesinin geniş olması da eş anlamlılık durumuna zemin hazırlayan bir durumdur. Neredeyse her kelimenin eş anlamı olan dilimizde uyanmak kelimesinin eş anlamı olan sözcükler bulunur. Ancak bu kelimeler genellikle mecaz anlamda ve halk ağzında kullanılan kelimelerdir. Uyanmanın eş anlamlısı olan kelimeleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Ayıkmak kelimesi “kendine gelmek, ayılmak, aklı başına gelmek” gibi anlamda kullanılır ve halk ağzında tercih edilen bir ifadedir. Ayaklanmak kelimesi de benzer bir bağlamda kullanılır ve mecaz anlamdadır.
Uyanmanın eş anlamlıları ile örnek cümleler
Uyanmak eş anlamlısı olan kelimeler “bilgisizlikten kurtulmak, gerçekleri kavramak” gibi anlamlar dâhilinde kullanılırlar. Bu noktada uyanmak eş anlamlısı kelimeleri cümle içerisinde kullanırken mutlaka cümlenin anlamı kontrol edilmelidir. Uyanmanın eş anlamlısı kelimelerle örnek cümleler kurarak kelimelerin kullanım alanlarını ve anlamlarını daha iyi pekiştirebiliriz:
- Köy ayaklandığı zaman güneş henüz doğmamıştı ve soğuk hava hâlâ kemikleri sızlatıyordu.
- Kendisine yapılanları ayıktıktan sonra herkese karşı bakış açısı değişmişti.